Όρια και Κανόνες για τα παιδιά και τους γονείς

Θέτοντας όρους στο παιδι σας μπορεί να είναι σκληρό, ακόμη και για σας τους ίδιους για να τους τηρήσετε. Όμως, πρέπει να θυμάστε ότι βάζοντας όρια στη συμπεριφορά του παιδιού σας απο πολύ μικρό, θα το βοηθήσετε να αντιμετωπίζει στη μετέπειτα ενήλικη ζωή του απογοητεύσεις και περιορισμούς με σεβασμό και κριτική σκέψη αλλά και να τους δέχεται εύκολα, χωρίς να φέρεται εγωκεντρικά ή άδικα.

Οι τιμωρίες είναι το πιο δύσκολο κεφάλαιο της διαπαιδαγώγησης των παιδιών. Δεν προβλέπονται οι επιπτώσεις για τη σωματική τιμωρία (ένα σκαμπίλι, ένα τράβηγμα του αυτιού κλπ.), αλλά και για μια ηπιότερη τιμωρία, όπως το μάλωμα, ο περιορισμός στο δωμάτιο, η αποβολή από το παιχνίδι ή η αφαίρεση κάποιων «προνομίων» που του έχετε παραχωρήσει. Άλλοτε οι τιμωρίες μπορεί να λειτουργήσουν θετικά, άλλοτε όμως όχι. Μερικές φορές τα θετικά αποτελέσματα μπορεί να διαρκέσουν μερικές εβδομάδες, άλλοτε όμως μόνο μερικές ώρες.

Οι συνθήκες διαφέρουν από παιδί σε παιδί και από κατάσταση σε κατάσταση. Ό,τι μπορεί να ήταν σωστό και αποτελεσματικό στην περίπτωση ενός παιδιού, μπορεί να αποδειχθεί εντελώς λανθασμένο στην περίπτωση ενός άλλου. Αυτό αλλάζει και σύμφωνα με την ηλικία του παιδιού, το σύστημα αξιών της κάθε οικογένειας, αλλά και διαφοροποιείται ανάλογα με το γεγονός ότι πολλές φορές γίνεται κατάχρηση του μέτρου των τιμωριών από τους γονείς ή και παραβλεψη.

Οι σωματικές τιμωρίες καταστρέφουν τη σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ των παιδιών και των γονιών τους. Από τη μια τα παίρνουμε στα σοβαρά, ρωτώντας τα για την άποψή τους σε κάποιο θέμα και από την άλλη δείχνουμε την εξουσία μας, ασκώντας σωματική βία, όταν δεν συμμορφώνονται σε αυτά που τους λέμε. Έτσι, το παιδί συχνά χάνει την αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση του ή μπορεί να γίνει εξίσου επιθετικό και αντιδραστικό ή και κάποιες άλλες άβουλο και φοβικό.

Πειθαρχία σημαίνει διδασκαλία, όχι τιμωρία.

Χωρίς πειθαρχία, τα παιδιά, ήδη από το δεύτερο έτος, συμπεριφέρονται σαν να είναι κακομαθημένα. Η σταθερή πειθαρχία που αφορά σημαντικά ζητήματα δεν αποτελεί απειλή για την προσωπικότητα του παιδιού. Ίσα-ίσα, είναι μέρος της πορείας του προς την αυτογνωσία. Οι γονείς θα πρέπει να διδάξουν όρια στα παιδιά, χωρίς να επιδεινώνουν την κατάσταση. Για παράδειγμα, μερικά παιδιά ηλικίας 3 ως 6 ετών σε κάποιο ξέσπασμά τους πετούν ή σπάζουν αντικείμενα. Στο τέλος της ημέρας ή κάποια άλλη στιγμή που είναι πολύ κουρασμένο, το παιδί χάνει τον έλεγχό του. Κατ’αρχήν, δώστε του να καταλάβει ότι αυτό δεν πρέπει να το κάνει-ότι δε θα το αφήσετε να το κάνει όσο περνάει από το χέρι σας. Αγκαλιάστε το και καθίστε κοντά του ώσπου να είναι σε θέση να σας ακούσει. Τότε, κουβεντιάστε το λόγο που πιστεύετε ότι θέλησε να το κάνει και δείξτε του ότι ξέρετε καλά πόσο άσχημα αισθάνεται για αυτή την καταστροφική και ανεξέλεγκτη συμπεριφορά του. Μιληστε του και για τα δικα σας συναισθηματα. Διαβεβαιώστε το ότι θα προσπαθήσετε να το βοηθήσετε προτού του ξανασυμβεί. Ρωτήστε το τι νομίζει ότι θα μπορούσε να το σταματήσει. Αν αυτό που προτείνει φέρνει αποτέλεσμα, επαινέστε το ζωηρά. Αυτό βοηθά ιδιαίτερα στην ανάκτηση του αυτοελέγχου.

Ίσως η πιο σημαντική εκπαίδευση που μπορούμε να μεταδώσουμε στα παιδιά μας είναι η «απόπειρα σφάλματος και αποτελέματος». Ουσιαστικά, αφήνουμε τα παιδιά να κάνουν λάθη και να δουν το αποτέλεσμα, πριν εμείς ξεκινήσουμε την επίκριση. Έτσι, θα γνωρίζουν βιωματικά τις απαγορεύσεις που εμείς οι μεγάλοι θέτουμε. Φυσικά δε γίνεται να τα αφήσουμε να λειτουργούν όπως εκείνα θέλουν συνεχώς και γι' αυτό είναι απαραίτητοι κάποιοι κανόνες που και πάλι μέσα από αυτούς μαθαίνουν τι μπορεί να φέρει το αποτέλεσμα μιας πράξης. Το σημαντικότερο όμως όλων είναι να είμαστε εμείς οι ενήλικες πάντα το πρότυπο για τα παιδιά, κάνοντας πρώτοι, όλα εκείνα που απαιτούμε από εκείνα.

Είναι απαραίτητο να θέτουμε 5-6 κανόνες ώστε το παιδί να μη νιώθει ότι υπάρχουν παντού απαγορεύσεις αλλά και εμείς να μη νιώθουμε ότι συνεχώς πρέπει να γινόμαστε δυσάρεστοι. Θα ήταν καλό, μάλιστα, να συζητήσουμε με το παιδί με λογικά επιχειρήματα και εξηγήσεις για τους κανόνες ώστε να γίνει αντιληπτό από εκείνα ότι συμμετέχουν και τα ίδια στη δημιουργία των κανόνων.

1. Ορίστε ξεκάθαρους απλούς όρους

Σε αυτή την περίπτωση δεν αφήνουμε περιθώρια διαπράγματευσης θέτοντας τους όρους από την αρχή, όχι όταν γίνει το παιδί απαιτητικό. Για παράδειγμα, όταν το παιδί ζητήσει ένα σοκολατάκι, τη στιγμή που θα το δώσουμε του διευκρινίζουμε ότι η συμφωνία είναι μόνο για ένα σοκολατάκι και ότι δεν μπορεί να πάρει δεύτερο, εξηγώντας και πάλι τους λόγους. Με αυτόν τον τρόπο είμαστε ξεκάθαροι και δίκαιοι με το παιδί, αλλά και εκείνο αντιλαμβάνεται τα όρια.

2. Τηρήστε τα όρια που έχετε βάλει

Όταν το όριο του παιδιού είναι μόνο ένα σοκολατάκι, είναι απαραίτητο να το κρατάμε και μην υποκύπτουμε στα κλάμματα, τη γκρίνια ή και τα παρακάλια του παιδιού, γιατί από εκείνο το σημείο και μετά δίνουμε στο παιδί την αίσθηση ότι όλα είναι διαπραγματεύσιμα και τα όρια σπάνε με λίγη πίεση. Ουσιαστικά, αντιλαμβάνεται ότι εκείνο είναι το άτομο που ορίζει τα πράγματα στο σπίτι. Επίσης χάνουμε την αξιοπιστία μας και το παιδί δε μας σέβεται.

3. Μην ενδίδετε στα παρακάλια του

Παρακαλητό! Το μεγάλο όπλο όλων των μικρών μας. Μια φορά αρκεί, ώστε να καταλάβουν ότι όλα μπορούν να γίνουν αρκεί να μας παρασύρουν στο δράμα τους, ότι τους είναι απαραίτητο άλλο ένα σοκολατάκι, ότι εμείς δεν τα αγαπάμε κλπ. Χρειάζεται προσοχή αυτή η διαδικασία γιατί πρέπει να είμαστε ήρεμοι χωρίς εξουσιαστική συμπεριφορά, ούτε να δείχνουμε αυτοϊκανοποίηση για την απαγόρευση που θέσαμε. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι να δείχνουμε ότι δε μας ενδιαφέρει τόσο, ώστε να μη μεταφέρουμε στα παιδιά ότι όλο αυτό γίνεται για δική μας ικανοποίηση, αλλά παρέχοντας κάποια διδασκαλία, όπως για παράδειγμα ότι τα πολλά γλυκά μας κάνουν κακό στην κοιλιά, στα δόντια, στην υγεία και μας παχαίνουν.

4. Απαιτήστε να κάνει κάποιες δουλειές πριν κάνει αυτό που επιθυμεί

Ουσιαστικά αναφερόμαστε στην ολοκλήρωση των υποχρεώσεων των παιδιών και στην εκπαίδευση-μίμησή  τους από εμάς. Μαθαίνουμε στα παιδιά να μαζεύουν τα παιχνίδια τους ή να βάζουν στη θέση τους τα αντικείμενα που χρησιμοποίησαν πριν ξεκινήσουν κάτι άλλο. Σε αντίθετη περίπτωση, είναι απαραίτητη η στέρηση, του παιδιού από κάτι για παράδειγμα, εάν θέλει να δει τηλεόραση και δεν έχει μαζέψει τα παιχνίδια του, ο κανόνας θα λέει ότι πρέπει πρώτα να μαζέψει τα παιχνίδια του ώστε να δει το αγαπημένο του πρόγραμμα στην τηλεόραση. Εάν δε γίνει αυτό, τότε του στερείται η τηλεόραση μέχρι να ολοκληρώσει την υποχρέωσή του. Χρειάζεται προσοχή στη συμπεριφορά μας, ώστε να μην κάνουμε χρήση εξουσίας και να μην έχουμε τιμωριτική διάθεση, γιατί αυτό μπορεί να φέρει αντίθετα αποτελέσματα, και να δημιουργήσει σχέσεις αντίδρασης ανάμεσα στο γονιό και το παιδί. Η στάση μας πρέπει να είναι ψυχρή και σταθερή.

5. Μη φοβάστε να το αφήσετε να νιώσει την απογοήτευση

Δε πρέπει να κάνετε όλα τα χατίρια στα παιδιά σας παρόλο που είναι δύσκολο να βλέπεις το παιδί σου να στεναχωριέται και να απογοητεύεται. Πρέπει όμως να μάθει ότι δεν μπορεί να έχει πάντα αυτό που θέλει. Η αυστηρότητα βοηθάει τα παιδιά να μάθουν να αντιμετωπίζουν την απογοήτευση τους, όταν δεν γίνεται αυτό που επιθυμούν.

6. Αφήστε το να ‘κοπιάσει’ για να αποκτήσει αυτό που θέλει

Ο πιο απλός τρόπος για να κακομάθετε τα παιδιά σας είναι να τους προσφέρετε ό,τι ζητούν, χωρίς καμία προϋπόθεση ή χωρίς να τους μάθετε να θέτουν στόχους. Τα παιδιά από μικρή ηλικία πρέπει να μάθουν σε ένα σύστημα ανταμοιβής. Για παράδειγμα, εάν θέλει ενα καινούργιο παιχνίδι θα πρέπει να το πάρει όταν έχει καλή συμπεριφορά (αυτό προϋποθέτει να έχουμε «εκπαιδεύσει» το παιδί με επαίνους και στερήσεις ώστε να καταλαβαίνει τι σημαίνει καλή-σωστή συμπεριφορά).

Για να έχουν οι κανόνες και τα όρια αποτελέσματα..

Και το απλό μάλωμα έχει τις επιπτώσεις του. Με λίγη προσοχή, όμως, ίσως είναι δυνατό να αποφύγουμε τις δυσάρεστες συνέπειες. Γι’ αυτό:

• Μην ωρύεστε: Αυτός που υψώνει τη φωνή, ουρλιάζει ή στριγκλίζει «πέφτει» στα μάτια των παιδιών και χάνει το κύρος του. Ένας πιο μετριοπαθής και ουσιαστικός τόνος πείθει περισσότερο. Ακόμα και τα παιδιά.

• Επικεντρωθείτε στο συγκεκριμένο: Όταν μαλώνουμε τα παιδιά, καλό είναι να περιοριζόμαστε στο συγκεκριμένο και να μην αναμοχλεύουμε το παρελθόν.

• Μην τα προσβάλλετε! Μην ξεχνάτε ποτέ την παλιά συμβουλή που μας προτρέπει να μην κριτικάρουμε το πρόσωπο αλλά την πράξη. Γι’ αυτό, αποφύγετε να χρησιμοποιείτε εκφράσεις του τύπου «Δεν είσαι καλό παιδί» και προτιμήστε εκφράσεις όπως «Αυτό που έκανες δεν είναι καλό».

• Όχι κηρύγματα: Με τους συνεχείς τσακωμους δεν καταφέρνετε τίποτα. Γι’ αυτό, μην γίνεστε επίμονοι. Όσο πιο μικρής διάρκειας είναι η συγκρουση, τόσο πιο γρήγορα αποτελέσματα έχει. Όσο διαρκεί σε χρόνο, υπάρχει ο κίνδυνος να χάσει την αξία η διαδικασία.

• Αναζητήστε λύσεις. Δώστε τους να καταλάβουν ότι είναι υπεύθυνα για τη διαμάχη και ενθαρρύνετέ τα να βρουν μόνα τους τη λύση. Μια άλλη στρατηγική που μπορείτε να ακολουθήσετε είναι να δώσετε κάποιες εναλλακτικές λύσεις στα παιδιά και να τα παροτρύνετε να διαλέξουν.

• Παρακολουθείτε χωρίς να παρεμβαίνετε. Αντισταθείτε στον πειρασμό να μπείτε ανάμεσα στα παιδιά που μαλώνουν για ένα παιχνίδι ή να χάσετε την ψυχραιμία σας και να τους φωνάξετε, εκτός βέβαια και αν φτάσουν στο σημείο να πιαστούν στα χέρια. Η ανάμιξή σας στην υπόθεση κάνει, στο τέλος, κάποιο από τα παιδιά να πληγωθεί. Επίσης, τα παιδιά σας μαθαίνουν να εξαρτώνται από εσάς για να λύσουν τις διαφορές τους.

• Αποσπάστε του την προσοχή. Δεν είναι δύσκολο να αλλάξετε τη διάθεση του παιδιού, αποσπώντας την προσοχή του και κάνοντάς το να ασχοληθεί με κάτι διαφορετικό. Μην προσπαθείτε σε κάθε διαμάχη να του διδάξετε πώς να μοιράζεται. Τα μικρότερης ηλικίας παιδιά είναι εύκολο να ενδιαφερθούν για άλλα πράγματα σε χρόνο ρεκόρ.

Πηγή: advancehealth.gr

Κέιμενο: Μαρίνα Μπακρατσά, Κλινικός Σχολικός Ψυχολόγος, MRES/MSC, Γνωσιακός Συμπεριφορικός Θεραπευτής, CBT Cognitive Behavioral Practitioner, CAT