Η αιμοδοσία δεν είναι σωτήρια μόνο για όποιον χρειάζεται αίμα, αλλά μπορεί να ωφελήσει σημαντικά και την υγεία του αιμοδότη.
Η αιμοδοσία δεν είναι σωτήρια μόνο για όποιον χρειάζεται αίμα, αλλά μπορεί να ωφελήσει σημαντικά και την υγεία του αιμοδότη.
Με αφορμή την πρόσφατη Παγκόσμια Ημέρα Εθελοντή Αιμοδότη (14 Ιουνίου), η αιματολόγος Κωνσταντίνα Πολίτη, επίκουρη καθηγήτρια Παθολογίας, πρόεδρος της Επιτροπής Αιμοδοσίας του υπουργείου Υγείας και υπεύθυνη του Συντονιστικού Κέντρου Αιμοεπαγρύπνησης (ΣΚΑΕ) του ΚΕΕΛΠΝΟ, εξηγεί τι δείχνουν οι έως τώρα μελέτες.
Πώς επηρεάζει η αιμοδοσία τον οργανισμό;
Οταν ένας άνθρωπος δίνει αίμα, ουσιαστικά δίνει το ένα εικοστό του αίματός του, το οποίο περιέχει κύτταρα πολύτιμα για τον οργανισμό, όπως ερυθρά αιμοσφαίρια (είναι αυτά που μεταφέρουν οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά) και αιμοπετάλια (είναι τα κύτταρα που παίζουν ρόλο στην πηκτικότητα του αίματος).
Αφαιρείται επίσης πλάσμα (είναι ένα ωχροκίτρινο υγρό μέσα στο οποίο αιωρούνται τα κύτταρα του αίματος και περιέχει πρωτεΐνες, σάκχαρα και άλλα πολύτιμα για τον οργανισμό στοιχεία).
Ο οργανισμός αντιδρά ενεργοποιώντας μια αλληλουχία φυσικών μηχανισμών για να τα αναπληρώσει πολύ γρήγορα.
Σε πόσο καιρό γίνεται η αναπλήρωση;
Η αναπλήρωση αρχίζει αμέσως, αλλά για κάθε συστατικό απαιτείται διαφορετικός χρόνος για την ολοκλήρωσή της. Πιο γρήγορα (συνήθως μέσα σε 10 λεπτά) αναπληρώνεται ο όγκος του αίματος, χάρη στα υγρά (πορτοκαλάδα) που καταναλώνει ο αιμοδότης.
Το πλάσμα χρειάζεται 24 ώρες για να αναπληρωθεί πλήρως, τα αιμοπετάλια 72 ώρες και τα ερυθρά αιμοσφαίρια τουλάχιστον 2-4 εβδομάδες. Γι’ αυτό συνιστάται να υπάρχει χρονική απόσταση τουλάχιστον τριών μηνών μεταξύ δύο αιμοδοσιών.
Τι οφέλη παρέχει η αιμοδοσία;
Η έγκαιρη διάγνωση τυχόν προβλημάτων υγείας και λοιμώξεων και η πρόληψη χρόνιων παθήσεων είναι τα σημαντικότερα από τα οφέλη της, δίχως βεβαίως να παραγνωρίζουμε τις θετικές ψυχοκοινωνικές επιδράσεις της (αυτοπραγμάτωση, αυτοεκτίμηση, ατομική καταξίωση, κοινωνική συμμετοχή, κοινωνική αναγνώριση, αίσθηση ατομικής και οικογενειακής προστασίας).
Πώς επιτυγχάνεται η έγκαιρη διάγνωση;
Κάθε εθελοντής αιμοδότης ουσιαστικά υποβάλλεται σε ένα μίνι τσεκάπ από τον γιατρό της αιμοληψίας – και αυτό γίνεται κάθε φορά που δίνει αίμα. Το τσεκάπ συμπεριλαμβάνει ερωτήσεις για το ιατρικό ιστορικό, τη γενική κατάσταση της υγείας και τον τρόπο ζωής του, καθώς και τον έλεγχο της αιμοσφαιρίνης, της αρτηριακής πίεσης και των σφυγμών του.
Αν απαιτηθεί, ελέγχεται επίσης η θερμοκρασία του σώματος, γίνεται ψηλάφηση οργάνων, επισκόπηση των βλεννογόνων (λ.χ. μάτια, στόμα) κ.λπ.
Αν κριθεί έπειτα απ’ όλα αυτά κατάλληλος και γίνει αιμοληψία, ένα δείγμα από το αίμα του θα εξεταστεί κάθε φορά για ηπατίτιδες Β και C (HBV, HCV), AIDS (ιός HIV), λεμφοτρόπο ιό (HTLV) και σύφιλη.
Επιπλέον, τα τελευταία τρία χρόνια λόγω της επιδημίας από τον ιό του Δυτικού Νείλου, που μεταφέρεται από μολυσμένα κουνούπια σε μερικές περιοχές της χώρας μας κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, οι αιμοδότες των περιοχών αυτών εξετάζονται για τον ιό αυτό με σκοπό την πρόληψη της μετάδοσης με τη μετάγγιση.
Αν ένας αιμοδότης βρεθεί θετικός σε κάποιον από αυτούς τους λοιμογόνους παράγοντες, παραπέμπεται στους κατάλληλους γιατρούς για περαιτέρω διερεύνηση και θεραπεία – και φυσικά το αίμα του καταστρέφεται.
Από ποια χρόνια νοσήματα προστατεύονται οι αιμοδότες;
Μελέτες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι ηλικίας 43-61 ετών που ήταν συστηματικοί αιμοδότες (έδιναν αίμα τουλάχιστον 2 φορές τον χρόνο) διατρέχουν έως και κατά 88% μικρότερο κίνδυνο να εμφανίσουν καρδιοπάθεια, υπέρταση, σακχαρώδη διαβήτη, υπερχοληστεριναιμία (αυξημένη χοληστερίνη στο αίμα) και εμβολικά επεισόδια (λ.χ. εγκεφαλικό).
Επιπλέον, οι αιμοδότες που πάσχουν από την επονομαζόμενη κληρονομική αιμοχρωμάτωση, κατά την οποία ο οργανισμός τους υπερπαράγει σίδηρο, αποκομίζουν πρόσθετο όφελος, διότι η υπερφόρτωση του οργανισμού με σίδηρο μπορεί να οδηγήσει σε κίρρωση του ήπατος, ανεπάρκεια οργάνων και μείωση του προσδόκιμου επιβίωσης.
Υπάρχουν επίσης ενδείξεις ότι η συστηματική αιμοδοσία προστατεύει από κάποιες μορφές καρκίνου (λ.χ. ήπατος, πνεύμονος, παχέος εντέρου, στομάχου).
Πού αποδίδονται αυτά τα οφέλη;
Πιστεύεται ότι η συστηματική αιμοδοσία προστατεύει τον οργανισμό κυρίως μέσω της επίδρασής της στον σίδηρο. Η οξείδωση του σιδήρου φαίνεται πως προκαλεί βλάβες στα κύτταρα και τους ιστούς, ενώ η τακτή μείωση των επιπέδων του δρα προστατευτικά στο καρδιαγγειακό και σε άλλα συστήματα.
Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι η επιθυμητή αυτή μείωση του σιδήρου θα πρέπει να είναι ελεγχόμενη ώστε να μην προκαλέσει σιδηροπενία και αναιμία.
Είδη αιμοδοσίας
Η αιμοδοσία είναι η μία απολύτως ασφαλής διαδικασία, κατά την οποία προσφέρει κάποιος είτε ολικό αίμα είτε συγκεκριμένα συστατικά του, για να χορηγηθούν σε ανθρώπους που τα έχουν ανάγκη.
* Ολικό αίμα. Το αίμα που συλλέγεται σε ασκό είναι το ολικό αίμα, το οποίο περιέχει όλα τα συστατικά του (πλάσμα, ερυθρά αιμοσφαίρια, αιμοπετάλια). Ένας υγιής άνθρωπος μπορεί να δίνει με ασφάλεια ολικό αίμα 2-4 φορές τον χρόνο.
* Αιμοπετάλια ή πλάσμα. Ένας αιμοδότης μπορεί να προσφέρει και συγκεκριμένα συστατικά του αίματός του, τα οποία διαχωρίζονται με αυτόματο τρόπο την ώρα της αιμοδοσίας. Συνήθως είναι αιμοπετάλια ή πλάσμα. Η δωρεά πλάσματος μπορεί να γίνεται μέχρι 15 φορές τον χρόνο, ενώ η δωρεά αιμοπεταλίων έως 24 φορές τον χρόνο, διότι η πλήρης αναπλήρωση αυτών των συστατικών από τον οργανισμό γίνεται πάρα πολύ γρήγορα.
Οφέλη συνοπτικά
* Έγκαιρη διάγνωση τυχόν προβλημάτων και λοιμώξεων, αφού κάθε φορά που δίνει ένας άνθρωπος αίμα, υποβάλλεται και σε ένα μίνι τσεκ απ
* Πρόληψη χρονίων παθήσεων. Μελέτες έχουν δείξει ότι η τακτική (τουλάχιστον δύο φορές τον χρόνο) αιμοδοσία μειώνει μακροπρόθεσμα τις πιθανότητες εκδηλώσεως καρδιοπάθειας, υπέρτασης, ορισμένων μορφών καρκίνου, σακχαρώδη διαβήτη, υπερχοληστερολαιμίας (αυξημένη χοληστερίνη στο αίμα) και εμβολικών επεισοδίων (λ.χ. εγκεφαλικό)
* Ψυχοκοινωνικά οφέλη (αυτοπραγμάτωση, αυτοεκτίμηση, ατομική καταξίωση, κοινωνική συμμετοχή, κοινωνική αναγνώριση, αίσθηση ατομικής και οικογενειακής προστασίας).
Αριθμοί
650.000 μονάδες αίματος οι ετήσιες ανάγκες της Ελλάδας
18-65 ετών και υγιείς οι άντρες και οι γυναίκες που μπορούν να είναι αιμοδότες
10-12 λεπτά η διάρκεια της αιμοδοσίας
2-4 φορές τον χρόνο μπορεί να δίνει αίμα κάθε αιμοδότης
450 ml αίματος λαμβάνονται σε κάθε δωρεά ολικού αίματος
7 λίτρα ο συνολικός όγκος αίματος του σώματος
12 εβδομάδες πρέπει να περιμένουν οι άντρες για να ξαναδώσουν αίμα
16 εβδομάδες πρέπει να περιμένουν οι γυναίκες για να ξαναδώσουν αίμα
Κατανομή ομάδων αίματος στον γενικό πληθυσμό
47% έχουν ομάδα Ο
42% έχουν ομάδα Α
8% έχουν ομάδα Β
3% έχουν ομάδα ΑΒ
85% έχουν ρέζους θετικό (Rh+)
15% έχουν ρέζους αρνητικό (Rh-)
Χρόνος πλήρους αναπλήρωσης μετά την αιμοδοσία
10 λεπτά για τον όγκο του αίματος
24 ώρες για το πλάσμα
72 ώρες για τα αιμοπετάλια
2-4 εβδομάδες για τα ερυθρά αιμοσφαίρια
Συχνότητα ανίχνευσης λοιμωδών νοσημάτων σε αιμοδότες (2011)
Ηπατίτιδα Β = 1 φορέας ανά 474 αιμοδότες
Ηπατίτιδα C = 1 φορέας ανά 1.958 αιμοδότες
Ιός του AIDS (HIV) = 1 φορέας ανά 9.216 αιμοδότες
ΠΗΓΗ: Κ. Πολίτη, πρόεδρος Επιτροπής Αιμοδοσίας, υπεύθυνη ΣΚΑΕ, Εθνική Εκπρόσωπος για το Αίμα στο Συμβούλιο της Ευρώπης και την Ευρωπαϊκή Ένωση / International Hemovigilance Network / Συντονιστικό Κέντρο Αιμοεπαγρύπνησης (ΣΚΑΕ)
ΤΑ ΝΕΑ Ένθετο Υγεία