Πρόληψη και πρώιμη διάγνωση, η σύγχρονη άποψη για την Υγεία

Η σύγχρονη άποψη για την υγεία στρέφει όλο και περισσότερο το επιστημονικό ενδιαφέρον στην πρόληψη και την πρώιμη διάγνωση. Οι περισσότεροι από εμάς βλέπουμε το γιατρό μας αφού παρουσιαστεί κάποιο νέο πρόβλημα υγείας με σκοπό τη διάγνωση και θεραπεία μας. Άλλοι πάλι, παρακολουθούνται μεν τακτικά αλλά μόνο για το χειρισμό ήδη γνωστών τους παθήσεων. Πόσοι όμως πραγματικά επισκέπτονται ένα γιατρό και διενεργούν τη δέουσα σειρά κλινικών και παρακλινικών εξετάσεων με στόχο να διατηρήσουν την υγεία τους στο ανώτερο δυνατό επίπεδο;

Ξεκινώντας από την παιδική ηλικία, η πλειοψηφία των παιδιών προσχολικής ηλικίας ανοσοποιούνται με βάση το εθνικό πρόγραμμα υποχρεωτικών εμβολίων έναντι των βασικών παιδικών ασθενειών (ιλαρά, ερυθρά, παρωτίτιδα, πολυομυελίτιδα, τέτανο, κοκκύτη, διφθερίτιδα, μηνιγγίτιδα, αιμόφιλο, ηπατίτιδα Β, φυματίωση), και ελέγχονται κλινικά για την ανάπτυξη και τις δεξιότητες τους. 

Θα πρέπει όμως ο προληπτικός έλεγχος να συνεχιστεί και κατά τη διάρκεια της σχολικής ηλικίας (6-14 ετών) 1-2 φορές το χρόνο, και να δίδονται συμβουλές υγιεινής διατροφής (όχι περιττό αλάτι, ζάχαρη,  έτοιμες ή συντηρημένες τροφές) και άθλησης, για να αποφευχθεί το φαινόμενο της παιδικής παχυσαρκίας.

Επίσης θα πρέπει να γίνεται τακτική επίσκεψη στον οδοντίατρο (προληπτική υγιεινή δοντιών, έλεγχος οδοντοφυίας, φθορίωση) και να γίνεται αδρός λεπτομερέστερος έλεγχος της όρασης και  ακοής.

Στην ηλικία των 14-20 ετών, χρόνια της εφηβείας και της ενηλικίωσης, όπου και τυπικά η υπευθυνότητα της ιατρικής παρακολούθησης περνά από τον παιδίατρο στον οικογενειακό γιατρό ή παθολόγο, θα πρέπει επιπλέον:

 

να γίνεται έλεγχος της πληρότητας του εμβολιασμού

να εξατομικεύονται οι παράγοντες κινδύνου με βάση το ατομικό και οικογενειακό ιστορικό

να ελέγχεται ακόμη πιο στενά το βάρος, η αρτηριακή πίεση και η χοληστερόλη

να δίδονται συμβουλές κατά του καπνίσματος και υπέρ της ασφαλούς οδήγησης

να γίνεται συζήτηση για την πρόληψη των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων

να ελέγχεται στα κορίτσια η έμμηνος ρύση και στα δύο φύλα η εμφάνιση των δευτερογενών χαρακτηριστικών του φύλου ώστε να προλαμβάνονται ορμονικές διαταραχές σε πρώιμα στάδια.

 

Ποιες προληπτικές εξετάσεις όμως είναι πραγματικά απαραίτητες και αποδεδειγμένα αποτελεσματικές;

Καρδιαγγειακές νόσοι
Τα καρδιαγγειακά νοσήματα στον δυτικό κόσμο ευθύνονται για το 43% των θανάτων στο ανδρικό φύλο και για το 55% στο αντίστοιχο γυναικείο (περίπου 4 εκατ. άνθρωποι κάθε χρόνο στην Ευρώπη). 

Ως πρωτογενής πρόληψη καρδιαγγειακών νοσημάτων ορίζεται η πρόληψη εμφάνισης του πρώτου καρδιαγγειακού συμβάματος (π.χ. της στεφανιαίας νόσου ή του εγκεφαλικού επεισοδίου), οπότε τα μέτρα πρωτογενούς πρόληψης αφορούν άτομα χωρίς κλινική εκδήλωση καρδιαγγειακής νόσου.

Η πρόβλεψη του καρδιαγγειακού κινδύνου μέσω μαθηματικών μοντέλων έχει γίνει αντικείμενο αυξημένης προσοχής τα τελευταία χρόνια. Μέσω απλών συναρτήσεων που περιλαμβάνουν στοιχεία για διάφορους παράγοντες ή χαρακτηριστικά των ανθρώπων (όπως ηλικία, φύλο, καπνιστικές συνήθειες, παρουσία αρτηριακής υπέρτασης, σακχαρώδους διαβήτη κ.λπ.) δημιουργούνται εύχρηστοι πίνακες υπολογισμού του κινδύνου εκδήλωσης καρδιαγγειακής νόσου στο μέλλον. 

Κύριος σκοπός αυτών των μοντέλων πρόβλεψης είναι ο εντοπισμός των ατόμων που βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο για εμφάνιση καρδιακού επεισοδίου μέσα στα επόμενα χρόνια της ζωής τους, ώστε να εφαρμοστεί άμεσα πρόγραμμα πρόληψης της νόσου (π.χ. με διαιτητική ή φαρμακευτική αγωγή).

O έλεγχος θα πρέπει να πραγματοποιείται εάν υπάρχει παραπομπή από τον παιδίατρο, λόγω παθολογικών ευρημάτων στο καρδιαγγειακό σύστημα (π.χ. καρδιακά φυσήματα, αυξημένη αρτηριακή πίεση, λιποθυμικά επεισόδια) κ.λπ. 

Όλοι οι ενήλικες ηλικίας άνω των 40 ετών θα πρέπει να έχουν εκτίμηση του δεκαετούς κινδύνου εμφάνισης καρδιακής νόσου. Άτομα χαμηλού κινδύνου θεωρούνται όσα έχουν πιθανότητες λιγότερες από 10% να παρουσιάσουν ένα καρδιαγγειακό νόσημα στην επόμενη δεκαετία, ενδιαμέσου κινδύνου τα πρόσωπα που ο κίνδυνος εκδήλωσης νόσου είναι μεταξύ 10% και 20% (οπότε απαιτείται ηλεκτροκαρδιογράφημα και εξειδικευμένες εξετάσεις) και υψηλού κινδύνου όσα έχουν πάνω από 20% πιθανότητες (οπότε χρειάζεται επιθετική φαρμακευτική αγωγή για κάθε παράγοντα κινδύνου). 

Είτε είστε άνδρας είτε γυναίκα, όταν δεν παρουσιάζετε παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακές νόσους, θα πρέπει να κάνετε:

 

Στα 30: Ένα ηλεκτροκαρδιογράφημα. Ο γιατρός ελέγχει αν υπάρχουν: διαταραχές ρυθμού, υπερτροφία ή ισχαιμικές αλλοιώσεις στην καρδιά.

Στα 40: Έναν υπέρηχο καρδιάς. Διερευνάται τυχόν υπερτροφία της καρδιάς, καθώς και η κατάσταση των βαλβίδων και του μυός της καρδιάς. Η εξέταση αυτή -εφόσον είναι καλά τα αποτελέσματά της- είναι σκόπιμο να επαναλαμβάνεται κάθε 3 με 4 χρόνια.

 

Είτε είστε άνδρας είτε είστε γυναίκα, όταν παρουσιάζετε παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα (κάπνισμα, υπέρταση, κληρονομικό ιστορικό για πρώιμη εμφάνιση στεφανιαίας νόσου, υπερλιπιδαιμία, παχυσαρκία ή σακχαρώδη διαβήτη), θα πρέπει να κάνετε:

Στα 30: Έναν υπέρηχο καρδιάς και μια δοκιμασία κοπώσεως. Με τη δοκιμασία κοπώσεως φαίνεται αν πρόκειται να προκύψει κάποια καρδιολογική νόσος στο μέλλον. Αν τα αποτελέσματα των παραπάνω εξετάσεων (υπέρηχος καρδιάς και δοκιμασία κοπώσεως) είναι αρνητικά, αλλά οι παράγοντες κινδύνου δεν τροποποιούνται και συνεχίζουν να υφίστανται, οι εξετάσεις αυτές πρέπει να επαναλαμβάνονται ανά τριετία και μετά την ηλικία των 40 ετών ανά έτος.

Πνεύμονες
Το αναπνευστικό μας σύστημα αντέχει και δεν χρειάζεται συχνά έλεγχο εάν δεν το καταστρέφουμε καπνίζοντας. 

Για τους υγιείς και τους μη καπνιστές συνιστάται μια ακτινογραφία θώρακα κάθε 2-3 χρόνια μετά την ηλικία των 45 ετών. 

Δεν χρειάζεται να ξεκινά νωρίτερα ή να γίνεται συχνότερα εάν δεν έχει κάποιος συμπτώματα ή επιβαρυμένο ιστορικό, δεν εκτίθεται επαγγελματικά σε ρύπους και η κλινική εξέταση με το στηθοσκόπιο από τον γιατρό του δεν έχει δείξει κάτι παθολογικό. Η εξέταση αυτή στον γιατρό όμως πρέπει να γίνεται από την ηλικία των 35 ετών, κάθε χρόνο. 

Τα δεδομένα αλλάζουν εντελώς για όσους καπνίζουν:

 

σπιρομέτρηση είναι απαραίτητη κάθε χρόνο για τους καπνιστές από την ηλικία κατά την οποία αρχίζουν να καπνίζουν

απαραίτητη η ετήσια ακτινογραφία θώρακος μετά την ηλικία των 35-40 ετών.

 

Θυρεοειδης Αδένας
Ανάλογα με την ηλικία:

Στα 20: Θα πρέπει να κάνετε εξετάσεις αίματος για τη διερεύνηση των τιμών των TSH, T3, T4. Και Προληπτικό έλεγχο με υπερηχογράφημα. Τα αποτελέσματα των αιματολογικών αυτών εξετάσεων θα βοηθήσουν το γιατρό σας να εκτιμήσει τη λειτουργία του θυρεοειδούς σας. Αν τα αποτελέσματα των εξετάσεων αυτών βρίσκονται στα φυσιολογικά πλαίσια, δεν θα χρειαστεί να τις επαναλάβετε πριν από τα 30 σας.

Ποιες εξετάσεις, κάθε πότε
Οι εξετάσεις που ακολουθούν συνιστώνται για άτομα που ελέγχονται προληπτικά και χωρίς προβλήματα υγείας. Εάν διαπιστωθεί κάποιο πρόβλημα, τη συχνότητα των εξετάσεων θα καθορίσει ο θεράπων γιατρός.

Oι απαραίτητες εξετάσεις

Αιματολογικές
Oι εξετάσεις αυτές θα δώσουν στο γιατρό σας μια αξιόπιστη εικόνα για τη γενικότερη κατάσταση του οργανισμού σας. Μπορείτε να τις κάνετε οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας και χωρίς να είστε απαραιτήτως νηστικοί, καθώς οι τιμές που προκύπτουν από αυτές δεν επηρεάζονται από το τι έχετε φάει ή πιει.

 

Γενική αίματος: Από την εξέταση αυτή προκύπτουν διάφορες τιμές (αιματοκρίτης, αιμοσφαιρίνη, αιμοπετάλια, ερυθρά και λευκά αιμοσφαίρια κ.ά.), από τις οποίες ο γιατρός σας θα αξιολογήσει τη γενική κατάσταση του οργανισμού και του αίματός σας (π.χ. αν υπάρχει κάποια λοίμωξη, αν πάσχετε από αναιμία ή ακόμα και αν δημιουργούνται υποψίες για κακοήθειες).

Τ.Κ.Ε.: Πρόκειται για την ταχύτητα καθίζησης ερυθρών. Μια αυξημένη τιμή σε αυτή την εξέταση δημιουργεί υποψίες για την ύπαρξη κάποιας φλεγμονής, λοίμωξης ή γενικά μιας διαταραχής στην ισορροπία του οργανισμού.

Χολερυθρίνη ολική και άμεση, τρανσαμινάσες (SGOT και SGPT),αλκαλική φωσφατάση (ALP) και γ-GT: Oι τιμές που θα προκύψουν από αυτές τις εξετάσεις αποκαλύπτουν σημαντικές πληροφορίες για τη λειτουργία και την κατάσταση του ήπατος.

LDH: Είναι ένα ένζυμο που μπορεί να αυξηθεί σε διάφορες παθολογικές καταστάσεις (π.χ. αιματολογικά προβλήματα).

CPK: Πρόκειται για ένα ένζυμο που μπορεί να αυξηθεί όταν πάσχει το μυϊκό σύστημα. Προσοχή: Αυτή η εξέταση δεν πρέπει να γίνεται μετά από έντονη γυμναστική ή αν κάνετε ενδομυϊκές ενέσεις, γιατί είναι πιθανό η τιμή του ενζύμου να εμφανίζεται αυξημένη.

 

Για τις εξετάσεις που ακολουθούν ισχύει ένας γενικός κανόνας: Η λήψη αίματος για τις εξετάσεις αυτές γίνεται νωρίς το πρωί και πρέπει απαραιτήτως να μην έχετε φάει ή πιει τίποτα τις προηγούμενες δέκα με δώδεκα ώρες, παρά μόνο νερό.

 

Χοληστερίνη, HDL, LDL, Τριγλυκερίδια και ολικά λιπίδια: Τα αποτελέσματα αυτών των εξετάσεων συνθέτουν το λιπιδαιμικό προφίλ του οργανισμού σας, που πρέπει να βρίσκεται στα φυσιολογικά όρια, κυρίως για να μην κινδυνεύσετε από αθηρωμάτωση, η οποία μπορεί αργότερα να συμβάλει στην εκδήλωση καρδιαγγειακών νοσημάτων.

Σάκχαρο αίματος: Μια σταθερά υψηλή τιμή σε αυτήν την εξέταση μπορεί να κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου για την ύπαρξη σακχαρώδους διαβήτη.

Κάλιο και Νάτριο: Πρόκειται για δύο ηλεκτρολύτες που πρέπει να βρίσκονται μέσα στα φυσιολογικά όρια. Σε αντίθετη περίπτωση, οι ηλεκτρολυτικές αυτές διαταραχές μπορεί να οφείλονται σε ενδοκρινολογικούς ή διατροφικούς λόγους, σε διαταραχές της νεφρικής λειτουργίας, σε χρήση φαρμάκων (κυρίως διουρητικών), σε παθολογικές καταστάσεις του αίματος κ.ά.

Oυρία και Κρεατινίνη: Αυτές οι δύο εξετάσεις δίνουν πληροφορίες για την καλή λειτουργία των νεφρών. Προσοχή! Αν εμφανίζεται μόνο η ουρία αυξημένη, ο γιατρός θα σας συστήσει να πίνετε πολλά νερά και να επαναλάβετε την εξέταση. Αν, όμως, και οι δύο -ή έστω μόνο η κρεατινίνη- εμφανίζονται αυξημένες, τότε πρέπει να απευθυνθείτε σε νεφρολόγο, γιατί μπορεί να υποκρύπτεται κάποια νόσος των νεφρών.

Oυρικό οξύ: Μπορεί να βρεθεί αυξημένο όταν υπάρχουν κάποιες συγκεκριμένες νόσοι, π.χ. ουρική αρθρίτιδα.

Bιταμίνη D3

 

Ιατρική κλινική εξέταση
Σε κάθε ηλικία, κάθε χρόνο. 

Έλεγχος πνευμόνων

 

Για τους μη καπνιστές ακτινογραφία θώρακος μετά τα 45 έτη, κάθε 2-3 χρόνια.

Για τους καπνιστές, σπειρομέτρηση κάθε χρόνο από την ηλικία έναρξης του καπνίσματος και ετήσια ακτινογραφία θώρακος μετά την ηλικία των 35.

 

Δερμα (για μελάνωμα)

 

Από την ηλικία των 20 ετών αυτοεξέταση ελιών κάθε 6-8 εβδομάδες.

Έλεγχος με τη μέθοδο ABCD (που αντιστοιχούν στα 4 σημεία που δηλώνουν κίνδυνο εξαλλαγής μιας ελιάς): Asymmetry (ασυμμετρία του σχήματος), Border (ανώμαλα όρια), Color (αλλαγή χρώματος) και Diameter (αύξηση ή μείωση του μεγέθους).

 

health.in.gr