Εφιάλτες, νυχτερινός τρόμος, υπνοβασία και άλλες διαταραχές ύπνου της παιδικής ηλικίας, που δεν χρειάζονται φαρμακευτική θεραπεία. Πώς τις αναγνωρίζουμε και πώς τις αντιμετωπίζουμε.
Ο ύπνος των παιδιών συχνά αποκλίνει από τα συνήθη πρότυπα. Οι αποκλίσεις αυτές συνιστούν τις διαταραχές του ύπνου της παιδικής ηλικίας. Μπορεί να οφείλονται τόσο σε οργανικά όσο και σε μη οργανικά αίτια και, παρότι είναι συνήθως ακίνδυνες για το παιδί, ταλαιπωρούν σημαντικά τις οικογένειες.
Η αποφρακτική άπνοια
Η πιο συχνή οργανική διαταραχή του ύπνου είναι η αποφρακτική άπνοια. Οφείλεται σε μερική απόφραξη των ανώτερων αναπνευστικών οδών από υπερτροφικές αμυγδαλές και αδενοειδείς εκβλαστήσεις - τα γνωστά «κρεατάκια». Τα παιδιά ροχαλίζουν κατά τη διάρκεια του ύπνου, ειδικά όταν νοσούν με λοίμωξη του αναπνευστικού, ενώ αναπνέουν από το στόμα κατά τη διάρκεια της ημέρας. Ο ύπνος τους είναι διαταραγμένος και ως εκ τούτου αισθάνονται διαρκώς κουρασμένα. Στις σοβαρές περιπτώσεις, ο ρυθμός της αναπνοής διαταράσσεται και σημειώνονται παύσεις, οι οποίες ονομάζονται άπνοιες. Η αποφρακτική άπνοια είναι διαταραχή η οποία πρέπει να αναγνωρίζεται και να αντιμετωπίζεται έγκαιρα, καθώς μπορεί να οδηγήσει σε συστηματικές εκδηλώσεις όπως είναι η πνευμονική υπέρταση, η ελλειμματική ανάπτυξη αλλά και τα προβλήματα συμπεριφοράς.
Οι εφιάλτες
Οι εφιάλτες είναι από τις πιο συνηθισμένες διαταραχές του ύπνου. Πρόκειται για δυσάρεστα όνειρα τα οποία αφυπνίζουν το παιδί. Συμβαίνουν κυρίως στο δεύτερο μισό του κύκλου του ύπνου (στο στάδιο REM). Χαρακτηριστικά, το παιδί μπορεί τις πιο πολλές φορές να ανακαλέσει το όνειρο, ενώ εκδηλώνονται πιο συχνά μετά από στρεσογόνα ερεθίσματα. Σποραδικούς εφιάλτες έχει περίπου το ένα τρίτο των παιδιών, όταν όμως η συχνότητά τους είναι μεγάλη η ποιότητα του ύπνου υποβαθμίζεται σημαντικά.
Οι νυχτερινοί τρόμοι
Οι νυχτερινοί τρόμοι συμβαίνουν στο στάδιο του βαθέος ύπνου, συνήθως κατά τις πρώτες πρωινές ώρες. Το παιδί ανακάθεται στο κρεβάτι ανοίγει διάπλατα τα μάτια, ουρλιάζει και φαίνεται πολύ τρομαγμένο. Άλλες φορές χαρακτηρίζονται από πιο σύνθετες κινήσεις και τα παιδιά χοροπηδούν ή τρέχουν, πάντα τρομαγμένα. Κατά τη διάρκεια ενός επεισοδίου νυκτερινού τρόμου το παιδί δεν ανταποκρίνεται και είναι δύσκολο να ηρεμήσει. Σε αντίθεση με τους εφιάλτες, την επόμενη μέρα το παιδί δεν μπορεί να ανακαλέσει το επεισόδιο, καθώς ουσιαστικά παραμένει σε βαθύ ύπνο καθ’ όλη τη διάρκεια του επεισοδίου.
Η υπνοβασία
Η υπνοβασία παρουσιάζει μεγάλη ομοιότητα με τους νυκτερινούς τρόμους, καθώς συμβαίνει και αυτή στο βαθύ ύπνο. Το παιδί σηκώνεται και βαδίζει χωρίς να ανταποκρίνεται. Μπορεί να ανοίξει την εξώπορτα, να κατέβει ή να ανέβει σκάλες, ενώ την επόμενη μέρα δεν μπορεί να ανακαλέσει το γεγονός. Κατά τη διάρκεια ενός τέτοιου επεισοδίου πρέπει να καθοδηγήσουμε το παιδί πίσω στο κρεβάτι του για να συνεχίσει τον ύπνο. Σημαντική είναι επίσης και η διαμόρφωση ενός ασφαλούς περιβάλλοντος, κλειδώνοντας για παράδειγμα μπαλκονόπορτες και εξώπορτες. Τόσο οι νυκτερινοί τρόμοι όσο και η υπνοβασία επιδεινώνονται από την έντονη σωματική κόπωση και την έλλειψη ύπνου.
Οι ρυθμικές κινήσεις
Αρκετά παιδιά, τέλος, παρουσιάζουν ρυθμικές κινήσεις κατά την έλευση του ύπνου. Τέτοιες είναι οι παλινδρομικές κινήσεις ολόκληρου του κορμού και το χτύπημα του κεφαλιού στο μαξιλάρι όταν το παιδί είναι στην πρηνή θέση. Διαρκούν μέχρι 15 λεπτά και σταματούν μόλις το παιδί κοιμηθεί. Καθώς υπάρχουν φυσιολογικά αρκετές αφυπνίσεις κατά τη διάρκεια της νύχτας είναι δυνατό να επαναληφθούν αρκετές φορές. Είναι πιο συχνές στα παιδιά προσχολικής ηλικίας και θεωρούνται φυσιολογικό φαινόμενο.
Παρότι η προβολή πολλών υπνικών διαταραχών είναι δραματική, πρέπει να θυμόμαστε ότι αυτές είναι καλοήθεις καταστάσεις, οι οποίες κατά κανόνα δε χρειάζονται φαρμακευτική θεραπεία. Τροποποιήσεις, ωστόσο, στις συνήθειες του παιδιού και η εφαρμογή καλής υγιεινής ύπνου μπορούν να μειώσουν την εκδήλωσή τους σε σημαντικό βαθμό. Σκόπιμο είναι να υιοθετείται μια ρουτίνα σχετικά με τον ύπνο, η οποία να τηρείται σε κάθε περίπτωση. Τα παιδιά θα πρέπει να πηγαίνουν για ύπνο σε συγκεκριμένη ώρα χωρίς να έχουν προηγηθεί δραστηριότητες οι οποίες τα διεγείρουν. Το δωμάτιο ωφελεί να είναι δροσερό χωρίς έντονο φωτισμό ή θορύβους. Τέλος, το κρεβάτι πρέπει να χρησιμοποιείται αποκλειστικά για ύπνο και όχι για μελέτη ή παιχνίδι.
Γεώργιος Βάρτζελης, Παιδονευρολόγος
iatronet.gr