Η εκτενής ανάλυση των υπαρχόντων ερευνητικών δεδομένων, αυξάνει τις αποδείξεις, ότι υπάρχει επιδημιολογική συσχέτιση μεταξύ της παχυσαρκίας και του καρκίνου του προστάτη.
Ο καρκίνος του προστάτη είναι ο δεύτερος συχνότερος καρκίνος στους άνδρες παγκοσμίως. Στα αίτια ανάπτυξης καρκίνου του προστάτη είναι η ηλικία , η φυλή και το οικογενειακό αναμνηστικό ( δηλ. η εμφάνιση καρκίνου στην οικογένεια). Η παχυσαρκία ορίζεται από τον παγκόσμιο οργανισμό υγείας, ως μία κατάσταση υπερβολικής ή έκτοπης συσσώρευσης λίπους, η οποία μπορεί να βλάψει την υγεία. Η συχνότητα της αυξάνεται διαρκώς στην Αμερική και στην Ευρώπη.
Η εκτενής ανάλυση των υπαρχόντων ερευνητικών δεδομένων, αυξάνει τις αποδείξεις, ότι υπάρχει επιδημιολογική συσχέτιση μεταξύ της παχυσαρκίας και του καρκίνου του προστάτη. Το γεγονός ότι η παχυσαρκία, μπορεί να αποτελεί παράγοντα κινδύνου ανάπτυξης επιθετικού καρκίνου, είναι πρόκληση για την δημόσια υγεία, λόγω του μεγάλου αριθμού των ανδρών που προσβάλλονται και από τα δύο νοσήματα. Επίσης, σχετίζεται με αυξημένη πιθανότητα επιπλοκών μετά από συνήθεις θεραπευτικές παρεμβάσεις, όπως ριζική προστατεκτόμη, ακτινοθεραπεία και ορμονοθεραπεία. Ενεργό πεδίο έρευνας αποτελεί η δυνατότητα τροποποίησης της παχυσαρκίας, ως πιθανό αίτιο ανάπτυξης καρκίνου, με την απώλεια βάρους. Σε πειραματικά μοντέλα ποντικών με καρκίνο προστάτη, φαίνεται ότι η απώλεια βάρους ελαττώνει την θνητότητα.
Τα επιδημιολογικά δεδομένα που αφορούν την συσχέτιση της παχυσαρκίας με τον καρκίνο του προστάτη, είναι κατά κάποιο τρόπο αντικρουόμενα και η προσοχή των ερευνητών στρέφεται στην αναγνώριση των κύριων μοριακών μηχανισμών με τους οποίους η παχυσαρκία επιδρά στην βιολογία του καρκίνου, καθώς και στα συστηματικά σφάλματα ανίχνευσης πρώιμου καρκίνου του προστάτη σε άνδρες με παχυσαρκία.
Τα συστηματικά σφάλματα ανίχνευσης φαίνεται να οφείλονται στο γεγονός ότι, οι άνδρες με παχυσαρκία έχουν χαμηλότερες τιμές PSA (prostate specific antigen- ειδικό προστατικό αντιγόνο) με αποτέλεσμα λιγότερες κατευθυνόμενες βιοψίες. Η υπόθεση που εξηγεί αυτές τις χαμηλότερες τιμές PSA, είναι ότι η αυξημένη αιματική ροή στην παχυσαρκία οδηγεί σε αιμοαραίωση του PSA, επειδή ο συνολικός του όγκος στο αίμα παραμένει σταθερός και δεν αλλάζει με βάση το δείκτη μάζας σώματος (BMI). Ο προστάτης είναι μεγαλύτερος στην παχυσαρκία , η δαχτυλική εξέταση δυσκολότερη και αυξάνονται οι πιθανότητες να υπάρξουν λιγότερες θετικές βιοψίες, με αποτέλεσμα περισσότερους αδιάγνωστους καρκίνους σε αρχικό στάδιο. Τα παραπάνω ενδεχομένως εξηγούν την αυξημένη συχνότητα επιθετικού καρκίνου του προστάτη σε άνδρες με παχυσαρκία.
Οι κύριοι μοριακοί μηχανισμοί που προτείνονται για να εξηγήσουν την συσχέτιση μεταξύ παχυσαρκίας και επιθετικού καρκίνου είναι τρείς : o άξονας ινσουλίνης/ ινσουλινoειδούς αυξητικού παράγοντα (insulin-like growth factor-1, IGF-1) , οι ορμόνες του φύλου , και οι λιποκίνες. Η παχυσαρκία και η συνοδός υπερίνσουλιναιμία, σχετίζονται με αυξημένα επίπεδα του IGF-1, ενός αυξητικού παράγοντα του οποίου ο παθογενετικός ρόλος έχει αναγνωριστεί σε αρκετούς καρκίνους. Φαίνεται ότι η ενεργοποίηση του υποδοχέα του IGF-1 σχετίζεται με την μετατροπή των όρμονοευαίσθητων καρκίνων σε όρμονοανεξάρτητους και ότι ο IGF-1 προάγει την εξέλιξη του καρκίνου του προστάτη in vivo. Επίσης, η παχυσαρκία συνοδεύεται από ελαττωμένα επίπεδα ανδρογόνων. Αν και δεν έχει τεκμηριωθεί η συσχέτιση μεταξύ ελαττωμένων επιπέδων ανδρογόνων και κινδύνου ανάπτυξης καρκίνου του προστάτη, φαίνεται ότι η χαμηλή τεστοστερόνη που συνοδεύει την παχυσαρκία, σχετίζεται με επιθετικό καρκίνο, χωρίς να έχει διευκρινιστεί απόλυτα ο μηχανισμός που οδηγεί σε μια τέτοια συσχέτιση. Τα αυξημένα επίπεδα οιστραδιολής στον ορό σε άνδρες με παχυσαρκία φαίνεται επίσης να παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη και εξέλιξη του καρκίνου του προστάτη.
Η παχυσαρκία αποτελεί μια χρόνια υποκλινική φλεγμονώδη κατάσταση, λόγω των αλλαγών στα επίπεδα των λιποκινών. Η λεπτίνη αυξάνεται στην παχυσαρκία και προάγει την διαφοροποίηση των καρκινικών κυττάρων, αν και ο ρόλος της στον επιθετικό καρκίνο προστάτη δεν έχει διευκρινιστεί απόλυτα. Τα επίπεδα της λιπονεκτίνης ελαττώνονται στον ορό και φαίνεται και αυτή να σχετίζεται με επιθετικό καρκίνο προστάτη. Τα επίπεδα της προ-φλεγμονώδους κυτταροκίνης ιντερλευκίνης IL-6, είναι επίσης αυξημένα στην παχυσαρκία και μένει να διευκρινιστεί αν η αυξημένη IL-6 προάγει την ανάπτυξη του όγκου η απλά μεγαλύτεροι όγκοι εκκρίνουν περισσότερη IL-6.
Συστηματικά σφάλματα ανίχνευσης και μοριακοί μηχανισμοί που πιθανόν συμμετέχουν στην επιδημιολογική συσχέτιση μεταξύ της παχυσαρκίας και του καρκίνου του προστάτη. IGF= insulinlikegrowthfactor, T=testosterone, E=estradiol (modified)
Πιθανές στρατηγικές για την ελάττωση των σφαλμάτων ανίχνευσης αποτελούν, η δημιουργία BMI-ρυθμιζόμενων cut-off PSA για την διενέργεια βιοψίας (αιμοαραίωση - χαμηλό PSA) και η λήψη περισσότερου υλικού βιοψίας (μεγάλος προστάτης). Όσον αφορά την θεραπευτική αποτυχία μετά ορμονοθεραπεία, προτείνετε ο έλεγχος των επιπέδων τεστοστερόνης, και η απώλεια βάρους, σε ασθενείς χαμηλού κινδύνου, πριν προχωρήσουν σε ριζική προστατεκτόμη
Η επιδημιολογική συσχέτιση μεταξύ της παχυσαρκίας και επιθετικού καρκίνου προστάτη, υπογραμμίζει την σημασία του σωματικού βάρους στο screening, στην θεραπεία και στην παρακολούθηση των ασθενών.
Μελέτες σε ποντίκια με καρκίνο του προστάτη δείχνουν ότι ο περιορισμός των θερμίδων και η επακόλουθη απώλεια βάρους, οδηγεί σε ελάττωση του ρυθμού ανάπτυξης του όγκου και σε καλύτερη πρόγνωση. Η απώλεια βάρους, με παρεμβάσεις lifestyle όπως η δίαιτα και η φυσική άσκηση, λαμβάνοντας υπόψη και τα συνολικά οφέλη για την υγεία, φαίνεται πως πρέπει να προτείνετε σε όλους τους άνδρες με παχυσαρκία και καρκίνο προστάτη.
Αναφορές
Allott et al. Obesity and Prostate Cancer : Weighing the evidence Eur Urol. 2013 63(5):800-809
A S Parker et al. Obese men have more advanced and more aggressive prostate cancer at time of surgery than non-obese men after adjusting for screening PSA level and age: results from two independent nested case–control studies Prostate Cancer and Prostatic Disease (2013) 16, 352–356
Rebecca M. Puhl, PhD Language and Obesity: Putting the Person Before the Disease Medscape Public Health
Jemal A, Bray F, Center MM, Ferlay J, Ward E, Forman D. Global cancer statistics. CA Cancer J Clin. 2011 Mar-Apr;61(2):69-90.
Humphrey PA. Cancers of the male reproductive organs. In: World Cancer Report, Stewart BW, Wild CP (Eds), World Health Organization, Lyon 2014.
Απόδοση – Επιμέλεια Κειμένου
Γουρνιεζάκη Γαλάτεια, Ιατρός Βιοπαθολόγος