Κύρια αιτία αποτελεί το κάπνισμα και γι'αυτό έχει χαρακτηριστεί ως η νόσος των καπνιστών.
Τι είναι η ΧΑΠ;
Με τον όρο Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) περιγράφουμε μια ομάδα πνευμονικών παθήσεων οι οποίες έχουν κοινό χαρακτηριστικό τη στένωση των βρόγχων με αποτέλεσμα να αδειάζουν δύσκολα οι πνεύμονες από τον αέρα που περιέχουν. Αυτή η δυσκολία μπορεί να οδηγήσει σε παγίδευση αέρα μέσα στο θώρακα στο τέλος της εκπνοής, σε δυσκολία στην εισπνοή (δύσπνοια) και στο αίσθημα της εύκολης κόπωσης. Η ΧΑΠ είναι ένας όρος που ταιριάζει σε έναν ασθενή που πάσχει από χρόνια βρογχίτιδα ή από πνευμονικό εμφύσημα ή από συνδυασμό των δύο αυτών καταστάσεων. Είναι διαφορετική πάθηση από το άσθμα, μερικές φορές, όμως, είναι δύσκολο να την ξεχωρίσουμε από το χρόνιο άσθμα.
Πως προκαλείται η ΧΑΠ;
Η ΧΑΠ δημιουργείται κατεξοχήν από το κάπνισμα και οφείλεται στη δυσμενή επίδραση του καπνού πάνω στους αμυντικούς μηχανισμούς των πνευμόνων. Κάποιος που καπνίζει, εισπνέει τον καπνό από το στόμα, και έτσι παρακάμπτεται το φίλτρο της μύτης. Η επίδραση του καπνού για χρόνια στην εσωτερική επένδυση των βρόγχων, από τους οποίους περνά, οδηγεί σε αδυνάτισμα και σε μείωση του αριθμού των μικρών κροσών (τριχών) αλλά και σε αύξηση της παραγωγής της βλέννας από τους τοπικούς αδένες των βρόγχων. Έτσι, στον αυλό των βρόγχων συγκεντρώνεται βλέννα, η οποία καθυστερεί να απομακρυνθεί, εκεί μπορεί να αναπτυχθούν μικρόβια και ο ασθενής να υποφέρει από συχνές λοιμώξεις. Ένα ακόμα αρνητικό αποτέλεσμα είναι ότι η συσσώρευσης της βλέννας στενεύει τον αυλό των βρόγχων. Τέλος, τα λευκά αιμοσφαίρια του αίματος που συγκεντρώνονται συνέχεια στους πνεύμονες με σκοπό να εξουδετερώσουν τα βλαπτικά σωματίδια του καπνού, απελευθερώνουν ουσίες, οι οποίες εκτός από την καταπολέμηση του καπνού, προσβάλλουν και τους ίδιους τους πνεύμονες, καταστρέφοντας τις ελαστικές ίνες που υπάρχουν στην εξωτερική πλευρά των βρόγχων (σαν μικρά ελατήρια) για να τους κρατάνε ανοικτούς. Μόλις καταστραφούν αυτά τα «ελατήρια», οι βρόγχοι κλείνουν εύκολα στην εκπνοή, με αποτέλεσμα να μην αδειάζει όλος ο αέρας που θα έπρεπε να βγει από τους πνεύμονες. Αυτή η υπερβολική στένωση των βρόγχων στην εκπνοή, μαζί με τον βρογχοσπασμό που μπορεί να δημιουργηθεί ως αντίδραση στον εισπνεόμενο καπνό, οδηγούν σε δυσκολία εκπνοής, κάτι που, όπως αναφέρθηκε, χαρακτηρίζει την ΧΑΠ. Η δυσκολία αφορά την εκπνοή περισσότερο, γιατί στη διάρκεια της εκπνοής οι βρόγχοι φυσιολογικά στενεύουν, ενώ στην εισπνοή διαστέλλονται. Όταν υπάρχουν και τα προβλήματα που περιγράφηκαν, τότε στενεύουν ακόμα περισσότερο.
Ποιους ανθρώπους προσβάλλει η ΧΑΠ;
Η ΧΑΠ είναι πολύ συχνή αρρώστια αφού εμφανίζεται στο 6-8% περίπου του πληθυσμού. Η ΧΑΠ προσβάλλει σχεδόν αποκλειστικά καπνιστές μέσης ηλικίας (άνω των 40-45 ετών). Υπολογίζεται ότι το 15-20% των καπνιστών θα προσβληθούν από ΧΑΠ και δυστυχώς δεν υπάρχουν αξιόπιστοι τρόποι να προβλέψουμε από πριν ποιοι καπνιστές θα είναι αυτοί. Υπάρχουν, βέβαια, και κάποιοι που δεν κάπνισαν ποτέ τους και όμως προσβάλλονται από ΧΑΠ, αλλά αυτοί είναι πολύ λίγοι και συνήθως είναι άνθρωποι που εκτίθενται στο κάπνισμα των άλλων π.χ. εργαζόμενοι σε καφενεία, σε προϊόντα καύσης π.χ. ξύλων, σε χημικές ουσίες, σε επαγγελματική ρύπανση κλπ. Βασικά, η ΧΑΠ είναι αρρώστια των καπνιστών. Τις προηγούμενες δεκαετίες, οι περισσότεροι ασθενείς με ΧΑΠ, ήταν άνδρες, αυτό όμως δεν ισχύει πια τώρα. Ολοένα και περισσότερες γυναίκες προσβάλλονται από ΧΑΠ, δεδομένου ότι ολοένα και περισσότερες γυναίκες καπνίζουν.
Θεραπεύεται η ΧΑΠ;
Δυστυχώς, η απάντηση σε αυτή την ερώτηση είναι όχι. Δεν υπάρχει ακόμα φαρμακευτική αγωγή που να θεραπεύει τη ΧΑΠ. Για αυτό πολύ σημαντική είναι η πρόληψη. Εάν δεν καπνίζει κάποιος, είναι πολύ δύσκολο να προσβληθεί από ΧΑΠ. Από τη στιγμή που κάποιος έχει ήδη προσβληθεί, αυτό που μπορεί να επιτευχθεί με τη θεραπεία είναι να ελαττωθεί η ένταση των ενοχλητικών συμπτωμάτων (δύσπνοια, βήχας, εύκολη κούραση κλπ) και να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής του. Επίσης, η σωστή θεραπεία μαζί με τη διακοπή του καπνίσματος, θα συντελέσουν στην αναχαίτιση της επιδείνωσης της ΧΑΠ με το χρόνο. Τέλος, η τακτική ιατρική παρακολούθηση μαζί με τη σωστή θεραπεία και τον ετήσιο εμβολιασμό κατά της γρίπης, μπορεί να ελαττώσουν τις λοιμώξεις που προκαλούν την έξαρση των συμπτωμάτων της ΧΑΠ και οδηγούν συχνά τον ασθενή στο νοσοκομείο. Μπορεί, λοιπόν, η ΧΑΠ να μη θεραπεύεται οριστικά, αλλά υπάρχουν αρκετοί εφικτοί στόχοι που καλυτερεύουν την κατάσταση του ασθενή και την ποιότητα της ζωής του.
Επαμεινώνδας Κοσμάς