Λιθίαση Ουροποιητικού και Διατροφή

Στυλιανός Κοντός

Χειρουργός Ουρολόγος, MD, PHD, FEBU, FLapS, FES

3ετής εξειδίκευση στη λιθίαση του ουροποιητικού στο Ηνωμένο Βασίλειο

Μέλος του Βασιλικού Κολλεγίου Χειρουργών Ενδο-Ουρολόγων Ηνωμένου Βασιλείου

 

Ιατρείο: Κριτσελη 19, Καλλίπολη, Πειραιά, Τηλ. 6937217070,

Web : www.urologyclinic.gr, e-mail: info@urologyclinic.gr

 

Η λιθίαση του ουροποιητικού είναι η δημιουργία λίθου στα νεφρά ή στην ουροδόχο κύστη (αποχετευτική μοίρα του ουροποιητικού συστήματος). Η συχνότητα τους ανέρχεται στο 4-10% του γενικού πληθυσμού , αφορά ηλικίες 20-60 ετών, και η αναλογία ανδρών και γυναικών είναι 3:1.

Πως δημιουργούνται;

Τα ούρα περιέχουν άχρηστα προϊόντα του μεταβολισμού και άλατα που αποβάλλονται από τον οργανισμό, σε διαλυμένη μορφή. Κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις όμως, τα άλατα συγκεντρώνονται και σχηματίζουν κρυστάλλους, που ενώνονται μεταξύ τους και δημιουργούν τους λίθους. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι πολύ πυκνά ούρα (μη επαρκής λήψη ύδατος ή αφυδάτωση), μόλυνση (ουρολοίμωξη) ή εμπόδιο στην απρόσκοπτη έξοδο ούρων (υπερτροφία προστάτου για τον σχηματισμό λίθων της ουροδόχου κύστεως). Τέλος, κληρονομικές παθήσεις (κυστινουρία) είναι δυνατόν να οδηγήσουν στον σχηματισμό λίθων ουροποιητικού.

Διατροφή και λιθίαση

Η διατροφή είναι από τους πολύ σημαντικούς παράγοντες που επηρεάζουν το σχηματισμό λίθων στα νεφρά. Η μειωμένη πρόσληψη υγρών, το αυξημένο σωματικό βάρος αλλά και η κληρονομικότητα είναι από αυτούς τους  παράγοντες.

Πόσα υγρά θα πρέπει να πίνει ένα άτομο για την πρόληψη σχηματισμού λίθου;

Εξαρτάται από τις καιρικές συνθήκες και το επίπεδο της δραστηριότητας του ατόμου. Ασθενείς με ιστορικό λιθίασης θα πρέπει να πίνουν αρκετό νερό και άλλα υγρά για να παράγουν τουλάχιστον 2-3 λίτρα την ημέρα. Το νερό βοηθά να διατηρούνται τα ούρα αραιωμένα, ελαττώνοντας το σχηματισμό κρυστάλλων.

Πορτοκαλάδα ή λεμονάδα προστατεύουν από το σχηματισμό λίθων, λόγω της περιεκτικότητας τους σε κιτρικό άλας, εμποδίζοντας το σχηματισμό κρυστάλλων.

Καφές και Τσάι εχει αποδειχτεί ότι μειώνουν τον κίνδυνο σχηματισμού λίθων, αλλά περιέχουν οξαλικά που πρέπει να αποφεύγονται σε ασθενείς με ιστορικό αποβολής λίθων οξαλικού ασβεστίου.

Η μέτρια κατανάλωση (1-2 ποτήρια την ημέρα) κρασιού και μπύρας (λόγω της διουρητικής δράσης) μπορεί να προστατεύσει από τον σχηματισμό λίθων.

Ποιά υγρά πρέπει να αποφεύγονται;

Ο χυμός γκρειπφρούτ και τα αναψυκτικά τύπου cola έχει βρεθεί ότι αυξάνουν τον κίνδυνο σχηματισμού λίθων και θα πρέπει να αποφεύγονται, ιδιαίτερα σε ασθενείς που είναι επιρρεπείς στο σχηματισμό λίθων από οξαλοξικό ασβέστιο.

Ο χυμός μούρων συχνά δίνεται για την πρόληψη των λοιμώξεων του ουροποιητικού συστήματος, αλλά πρέπει να γνωρίζουμε ότι περιέχει οξαλικά, που μπορεί να ευνοήσει το σχηματισμό λίθων.

Πως το αλάτι επηρεάζει το σχηματισμό λίθων στα νεφρά;

Το αλάτι αποτελείται από νάτριο και χλώριο. Το νάτριο στο αλάτι, όταν αποβάλλεται από τα νεφρά, προκαλεί την αποβολή περισσότερου ασβεστίου στα ούρα. Οι υψηλές συγκεντρώσεις του ασβεστίου στα ούρα, σε συνδυασμό με τα οξαλικά και τον φωσφόρο, δημιουργούν πέτρες. Είναι προτιμότερο να μειωθεί η πρόσληψη αλατιού από την πρόσληψη ασβεστίου. Η συνιστώμενη ημερήσια δόση του νατρίου είναι 2,4 mg. Ο περιορισμός του αλατιού είναι ένα σημαντικό βήμα για τους ανθρώπους που σχηματίζουν λίθους οξαλικού ή φωσφορικού ασβεστίου.

Πώς μπορεί ένα άτομο να περιορίσει την πρόσληψη νατρίου;

Μαθαίνοντας την περιεκτικότητα των τροφίμων σε νάτριο, μπορεί να βοηθηθεί κανείς στο να ελέγξει την πρόσληψη νατρίου. Οι ετικέτες των τροφίμων παρέχουν πληροφορίες σχετικά με την ποσότητα νατρίου που περιέχουν. Μερικά τρόφιμα έχουν μεγάλα ποσά νατρίου, ώστε μία μερίδα από αυτά να παρέχει ένα σημαντικό ποσοστό της συνιστώμενης ημερήσιας δόσης.

Στα τρόφιμα που περιέχουν υψηλά επίπεδα νατρίου περιλαμβάνονται:

κονσερβοποιημένα λαχανικά και σούπες

επεξεργασμένα κατεψυγμένα τρόφιμα

κονσερβοποιημένα κρέατα

τα τυπικά «γρήγορα γεύματα» (fast food)

Οι άνθρωποι που προσπαθούν να περιορίσουν την πρόσληψη νατρίου θα πρέπει να ελέγξουν τις ετικέτες για συστατικά που περιέχουν «κρυφό» νάτριο, όπως:

• όξινο γλουταμινικό νάτριο (MSG)
• διττανθρακικό νάτριο, η γνωστή  μαγειρική σόδα
• baking powder, το οποίο περιέχει διττανθρακικό νάτριο
• φωσφορικό νάτριο
• αλγινικό νάτριο
• νιτρικό νάτριο

• όξινο γλουταμινικό νάτριο (MSG)

• διττανθρακικό νάτριο, η γνωστή μαγειρική σόδα

• baking powder, το οποίο περιέχει διττανθρακικό νάτριο

• φωσφορικό νάτριο

• αλγινικό νάτριο

• νιτρικό νάτριο

Πως το ασβέστιο στη διατροφή επηρεάζει το σχηματισμό λίθων του ουροποιητικού;

Ένα φλιτζάνι γάλα χαμηλό σε λιπαρά περιέχει 300mg ασβεστίου. Άλλα γαλακτοκομικά προϊόντα, όπως το γιαούρτι και τα τυριά, έχουν  υψηλή περιεκτικότητα σε ασβέστιο. Ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι τα συμπληρώματα ασβεστίου αυξάνουν τον κίνδυνο σχηματισμού λίθων οξαλικού ασβεστίου. Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι το ασβέστιο πρέπει να λαμβάνεται ταυτόχρονα με μείωση της πρόσληψης των οξαλικών με την διατροφή, ώστε να υπάρχει προστασία από τον σχηματισμό λίθων.

Σωματικό βάρος και λιθίαση ουροποιητικού

Μελέτες έχουν δείξει ότι η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο για σχηματισμό λίθων ουρικού οξέος και ασβεστίου στα νεφρά. Δεν είναι γνωστό αν η απώλεια βάρους από μόνη της μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο δημιουργίας λίθων. Πάντως, η διατήρηση ενός φυσιολογικού σωματικού βάρους, η υγιεινή διατροφή και η άσκηση μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση του κινδύνου σχηματισμού λίθων.

Βασικές Οδηγίες

• Το νερό είναι το πιο ισχυρό όπλο ενάντια στη λιθίαση. Η ελάχιστη ημερήσια ποσότητα νερού που πίνουμε πρέπει να είναι 3 λίτρα, αφού ο αποβαλλόμενος όγκος ούρων δεν πρέπει να είναι κάτω από 2-2,5 λίτρα το 24ωρο.

• Η εξειδικευμένη διατροφή είναι σημαντικό μέτρο προστασίας από τη δημιουργία λίθων. Συνιστάται μόνο σε αυτούς που έχουν ιστορικό λιθίασης. Ανάλογα με τη σύσταση των λίθων, καθορίζεται η δίαιτα από ειδικό γιατρό ή διατροφολόγο.

• Περιορισμός στο αλάτι μειώνει τις πιθανότητες σχηματισμού λίθων από ασβέστιο. Η μείωση λήψης ασβεστίου δεν συνιστάται, αφού προωθεί τον σχηματισμό λίθων και οστεοπόρωσης.

• Γεύματα με πολλές ζωικές πρωτεΐνες. Κρέας και αβγά, αυξάνουν τον κίνδυνο σχηματισμού λίθων από ουρικό οξύ και ασβέστιο.

Για τους ανθρώπους που ήδη έχουν ιστορικό λιθίασης, η πρόληψη είναι βασική  προτεραιότητα.

Εκτός από τις διατροφικές αλλαγές, σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστούν και ειδικά φάρμακα, για να αποφευχθεί ο κίνδυνος να δημιουργηθεί ξανά λίθος.

Το πρώτο βήμα για την πρόληψη της λιθίασης είναι να μάθουμε τη σύσταση του λίθου που έχει δημιουργηθεί στον οργανισμό.

Η στενή συνεργασία του εξειδικευμένου ουρολόγου στη λιθίαση του ουροποιητικού με πιστοποιημένο μικροβιολογικό εργαστήριο για την ανάλυση του λίθου είναι απαραίτητος παράγοντας για να καθοριστούν διατροφικές συμβουλές για την μείωση σχηματισμού λίθων του ουροποιητικού.