Η θρόμβωση μπορεί να προληφθεί

Η θρόμβωση μπορεί να προληφθεί και να αντιμετωπιστεί αλλά δυστυχώς μέχρι σήμερα δεν έχει τύχει της απαιτούμενης προσοχής από την ιατρική κοινότητα και την πολιτεία παρά τις μεγάλες προόδους της ιατρικής στη θεραπεία και την πρόληψη πολλών παθήσεων. Αυτό είναι το βασικό μήνυμα όλων των ομιλητών κατά τη διάρκεια Συνέντευξης Τύπου που πραγματοποιήθηκε από το Ινστιτούτο Μελέτης και Εκπαίδευσης στη Θρόμβωση και την Αντιθρομβωτική Αγωγή (Ι.Μ.Ε.Θ.Α) με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Θρόμβωσης (13 Οκτωβρίου).

Η Παγκόσμια Ημέρα Θρόμβωσης συνδιοργανώνεται με την Ελληνική Εταιρεία Αγγειακής και Ενδαγγειακής Χειρουργικής και τη συμμετοχή 13 επιστημονικών εταιρειών που εμπλέκονται με την αντιμετώπιση της θρόμβωσης.

Θρόμβωση είναι ο σχηματισμός ενός θρόμβου αίματος μέσα σε ένα αγγείο (αρτηρία ή φλέβα) με αποτέλεσμα την παρεμπόδιση ή πλήρη διακοπή της κυκλοφορίας του αίματος στο αγγείο αυτό.

Όπως επεσήμανε ο κος Αλέξανδρος Τσελέπης , Καθηγητής Βιοχημείας – Κλινικής Χημείας Παν. Ιωαννίνων και Πρόεδρος του ΙΜΕΘΑ, στη θρόμβωση, οφείλονται κυρίως οι τρεις πρώτες καρδιαγγειακές αιτίες θανάτου παγκοσμίως: το οξύ καρδιακό έμφραγμα, το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και η φλεβική θρομβοεμβολική νόσος (ΦΘΝ). Συνεπώς, η πρόληψη, η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία της θρόμβωσης θα οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από θρόμβωση και στη σημαντική ελάττωση των συνολικών ποσοστών θνησιμότητας αλλά και θα βελτιώσει την ποιότητα ζωής παγκοσμίως. Η συνεχώς αυξανόμενη επίπτωση της καρδιαγγειακής νόσου παγκοσμίως, όπως δήλωσε ο κ. Τσελέπης, οδήγησε την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας να θέσει μεταξύ των βασικών στόχων της τη σημαντική μείωση της καρδιαγγειακής θνησιμότητας. Για την επίτευξη αυτού του στόχου, θα πρέπει να μειωθούν σημαντικά τα περιστατικά θρόμβωσης, γεγονός που μπορεί να γίνει με συνεχή ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού (ιδιαίτερα των ατόμων που ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου), της ιατρικής κοινότητας και των αρχών ως προς την πρόληψη, την έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία της θρόμβωσης.

Η Παγκόσμια Ημέρα για τη Θρόμβωση θα μας βοηθήσει να επιτύχουμε αυτόν τον σημαντικό στόχο. Με τον τρόπο αυτό, ελπίζουμε να συμβάλουμε στη μείωση του αριθμού των αδιάγνωστων περιπτώσεων, να αυξήσουμε τις πιθανότητες εφαρμογής τεκμηριωμένων μέτρων πρόληψης της θρόμβωσης και να ενθαρρύνουμε τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης να εξασφαλίσουν τις βέλτιστες πρακτικές για την πρόληψη, διάγνωση και θεραπεία της θρόμβωσης κατέληξε ο Πρόεδρος του ΙΜΕΘΑ.

Θα πρέπει να τονιστεί ότι για την αντιμετώπιση της θρόμβωσης είναι διαθέσιμα σήμερα στην ιατρική κοινότητα αποτελεσματικά φάρμακα (αντιαιμοπεταλιακά και αντιπηκτικά), η χρήση των οποίων απαιτεί πολύ καλή γνώση των ενδείξεων και των παρενεργειών τους από τους θεράποντες ιατρούς, οι οποίοι θα πρέπει επίσης να γνωρίζουν και ακολουθούν τις σχετικές κατευθυντήριες οδηγίες των διεθνών επιστημονικών εταιρειών.

Φλεβική θρομβοεμβολική νόσος

Η πήξη του αίματος είναι μία φυσιολογική και απαραίτητη λειτουργία. Αυτή επιτελείται στο εσωτερικό τοίχωμα των αγγείων, το λεγόμενο ενδοθήλι , ένα πολύ βασικό εργοστάσιο του οργανισμού, με την επίδραση διαφόρων πηκτικών παραγόντων και επί των αιμοπεταλίων. Το ενδοθήλιο έχει πηκτικές και συγχρόνως αντιπηκτικές και ινωδολυτικές ιδιότητες σε ισορροπία. Η υπεροχή του ενός ή του άλλου μετά επίδραση των παραγόντων κινδύνου προκαλεί θρόμβωση και το αντίθετο τη λύση. 

Η εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση, διευκρίνισε ο κ. Κων/νος Κατσένης, Αναπλ. Καθηγητής Αγγειοχειρουργικής ΕΚΠΑ, Υπεύθυνος Αγγειοχ/κης Μονάδας ΠΓΝΑ «Αρεταίειο» & Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Αγγειακής & Ενδαγγειακής Χειρουργικής , είναι ο σχηματισμός θρόμβου αίματος σε μία εσωτερική φλέβα.

Τρεις βασικοί άξονες διαταραχών προκαλούν την θρόμβωση όπως τους περιέγραψε πρώτος ο Virchow (1821 1902) το 1864 τον οποίο τιμούμε με την παγκόσμια ημέρα θρόμβωσης :
1. Η βλάβη του ενδοθηλίου (τραυματισμός, επέμβαση, καθετήρες στη φλέβα, φλεβικές παθήσεις όπως οι κιρσοί, βλάβη των φλεβικών βαλβίδων) 
2. Η υπερπηκτικότης (κακοήθεια, φλεγμονώδεις παθήσεις του εντέρου, κύηση και λοχεία, σήψις, αντισυλληπτικά, θρομβοφιλία) 
3. Κυκλοφορική στάσις (Αριστερή καρδιακή ανεπάρκεια, ακινησία λόγω νόσου – επεμβάσεως - εγκεφαλικού, κιρσοί του κάτω άκρου, απόφραξη φλεβών λόγω όγκου – παχυσαρκίας – εγκυμοσύνης).

Η εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση για μία ύπουλη νόσο, τα συμπτώματα της οποίας είναι πολλές φορές ανύπαρκτα ή βωβά και κυρίως μη ειδικά, ενώ πολύ συχνά εκδηλώνεται με την κύρια επιπλοκή της: την Πνευμονική εμβολή.

Τα συμπτώματα της εν τω βάθει φλεβικής θρόμβωσης όταν υπάρχουν είναι πόνος, ερυθρότητα, ευαισθησία και οίδημα ( πρήξιμο) στα κάτω άκρα.

Παρά τις αλματώδεις γνώσεις και την έρευνα επί της θρόμβωσης η συχνότητα της νόσου αυξάνεται, διότι αυξάνεται ο επιρρεπής πληθυσμός (ηλικία), αυξάνονται οι επιβαρυντικοί παράγοντες, οι γιατροί δεν είναι επαρκώς ενημερωμένοι και ευαισθητοποιημένοι διότι δεν πιστεύουν ότι μπορεί να συμβεί στον δικό τους ασθενή ή φοβούνται την αιμορραγία από τα φάρμακα και δεν θέλουν να επιβαρύνουν τους ασθενείς οικονομικά ή να τους ταλαιπωρήσουν.

Αυτό οδηγεί σε υποεκτίμηση της νόσου η οποία ενισχύεται από το γεγονός ότι η θρόμβωση εκδηλώνεται ως πνευμονική εμβολή ή προκαλείται εκ των υστέρων (πχ ημέρες μετά την έξοδο από το νοσοκομείο χειρουργημένου ασθενούς), αλλά και στην πολιτική αδράνεια να θεσμοθετήσουν ηλεκτρονικά πρωτόκολλα πρόληψης.

Τέλος μη διαγνωσθείσες θρομβώσεις ή ανεπαρκώς θεραπευμένες οδηγούν σε δύο καταστροφικές επιπλοκές, την υποτροπή και Πνευμονική εμβολή και το μεταθρομβωτικό φλεβικό σύνδρομο με τα χαρακτηριστικά πρησμένα- καφέ άκρα με κορωνίδα τα άτονα φλεβικά έλκη. Έτσι διαμορφώνεται ένας νέος ιατρικός όρος η Φλεβική Θρομβοεμβολική Νόσος (ΦΘΝ) όπου περιλαμβάνεται η εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση και η πνευμονική εμβολή, μία δυνητικά απειλητική κατάσταση για τη ζωή του ασθενούς, με σημαντική νοσηρότητα και θνησιμότητα, η οποία αποτελεί την τρίτη αιτία καρδιαγγειακών θανάτων παγκόσμια και χρειάζεται άμεση ιατρική αντιμετώπιση.

Όταν ο θρόμβος αίματος, που έχει σχηματιστεί σε μια εσωτερική φλέβα, αποσπασθεί από τις φλέβες και με την κυκλοφορία του αίματος φτάσει στους πνεύμονες, και εγκατασταθεί σε κάποιο σημείο της πνευμονικής αρτηρίας (με αποτέλεσμα να διακοπεί η ροή του αίματος από εκείνο το σημείο και μετά, έχουμε πνευμονική εμβολή, ανέφερε ο κ. Θεόδωρος Βασιλακόπουλος, Καθηγητής Πνευμονολογίας Εντατικής Θεραπείας ΕΚΠΑ και Γεν. Γραμματέας της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας.

Η ακριβής συχνότητα της νόσου είναι δύσκολο να διαγνωστεί, ενώ τα συμπτώματά της περιλαμβάνουν δυνατό πόνο στο στήθος, δυσκολία στην αναπνοή, έντονο βήχα, ταχύπνοια, ταχυκαρδία και απώλεια συνείδησης.

Στην Ευρώπη, 650.000 ασθενείς πάσχουν ετησίως από φλεβική θρόμβωση και 430.000 ασθενείς από πνευμονική εμβολή, ενώ κάθε χρόνο πεθαίνουν 500.000 Ευρωπαίοι και 50.000 Έλληνες. Ο αριθμός αυτός είναι υπερδιπλάσιος του ετήσιου αριθμού θανάτων που προκαλούν αθροιστικά ο καρκίνος του μαστού (86.831), ο καρκίνος του προστάτη (63.636), τα τροχαία ατυχήματα (53.599) και το AIDS (5.860).

Πρόσφατες εξαιρετικές μελέτες, επεσήμανε ο κ. Κατσένης έδειξαν ότι πολλοί ασθενείς που κινδυνεύουν από ΦΘΝ δεν λαμβάνουν θρομβοπροφύλαξη (η οποία γίνεται με χορήγηση των κατάλληλων αντιθρομβωτικών φαρμάκων, με εφαρμογή ελαστικών καλτσών και με υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής), ενώ σε πολλούς άλλους δεν υποψιαζόμαστε καν ότι μπορεί να πάσχουν από φλεβική θρόμβωση.
Συμπερασματικά, η Φλεβική Θρομβοεμβολική Νόσος (ΦΘΝ) αποτελεί συχνή και ύπουλη αιτία θανάτου στους νοσηλευόμενους κυρίως ασθενείς, η οποία όμως μπορεί να προληφθεί σε μεγάλο ποσοστό. Η εφαρμογή κατάλληλης θρομβοπροφύλαξης μπορεί να σώσει χιλιάδες ζωές και να προλάβει σε πολλούς ασθενείς τις επώδυνες επιπλοκές της.

Είναι σημαντικό για όλους, ασθενείς και γιατρούς, να γνωρίζουν όχι μόνο τους παράγοντες κινδύνου και τα συμπτώματα της θρόμβωσης αλλά και να προκαλέσουν ευαισθητοποίηση των συναδέλφων και των ασθενών τους και να σηματοδοτήσουν την αρχή του αγώνα κατά της θρόμβωσης τόσο σε ιατρικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο.

Οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου

Οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου, επεσήμανε ο κ. Στέφανος Φούσας, Επ. Καθηγητής Καρδιολογίας ΕΚΠΑ και νεοεκλεγείς πρόεδρος της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας, είναι η απόφραξη μιας στεφανιαίας αρτηρίας, που τροφοδοτεί με αίμα την καρδιά εξαιτίας ενός θρόμβου αίματος. Οι θρόμβοι σχηματίζονται μέσα στις στεφανιαίες αρτηρίες λόγω ρήξης μιας προϋπάρχουσας αθηρωματικής πλάκας, η οποία δημιουργείται με τα σταδιακή συσσώρευση λιπιδίων, τα οποία επικάθονται στα τοιχώματα της αρτηρίας. Η συσσώρευση λιπιδίων είναι μια διαδικασία που διαρκεί χρόνια και ονομάζεται αθηροσκλήρωση.

Δεδομένα από την Πανελλήνια μελέτη HELIOS που διεξήχθη από την Ελληνική Καρδιολογική Εταιρεία έδειξαν ότι στη χώρα μας συμβαίνουν 20.000 νέα εμφράγματα το χρόνο. Η πλειονότης των εμφραγμάτων σε ηλικία κάτω των 60 ετών συμβαίνει σε καπνιστές.

Τα συμπτώματα του οξέως εμφράγματος του μυοκαρδίου είναι αίσθηση πίεσης ή σφιξίματος στο στήθος, πόνοι στο στήθος, οι οποίοι μπορεί να διαχέονται στον ώμο, το χέρι, το λαιμό, ή και το σαγόνι, ξαφνικός πόνος στην άνω κοιλιακή χώρα με συνοδούς εμέτους πολλές φορές, εφίδρωση, δυσχέρεια στην αναπνοή, ακανόνιστος χτύπος καρδιάς (αρρυθμία) που συμβαίνει για πρώτη φορά.

Αναμφίβολα, ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης του εμφράγματος είναι η πρόληψη και συγκεκριμένα η αποφυγή ή η αποτελεσματική αντιμετώπισης όλων των προδιαθεσιακών παραγόντων εκτός της κληρονομικότητας, του φύλου και της ηλικίας, που προφανώς δεν μπορούν να τροποποιηθούν. Όταν παρόλα αυτά εκδηλωθεί έμφραγμα πρέπει να αντιμετωπιστεί σωστά και έγκαιρα. 
Συμπερασματικά, κατέληξε ο κ. Φούσας, η πλειονότητα των εμφραγμάτων θα μπορούσε να αποφευχθεί με την πρόληψη όπως και η πλειονότητα των θανάτων από έμφραγμα θα μπορούσε να αποφευχθεί με την έγκαιρη θεραπεία.

Κολπική μαρμαρυγή

Η συχνότερη και σημαντικότερη αρρυθμία στο δυτικό κόσμο είναι η κολπική μαρμαρυγή. Είναι η συχνότερη αιτία νοσηλείας και ένα από τα σημαντικότερα αίτια για αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Σύμφωνα με τον Γιώργο Ανδρικόπουλο, Δ/ντή Καρδιολογικής Κλινικής Νοσ. «ΕΡΡΙΚΟΣ ΝΤΥΝΑΝ» και Αντιπρόεδρο του ΙΜΕΘΑ, «στη χώρα μας σήμερα υπολογίζουμε ότι υπάρχουν περισσότερα από 200.000 άτομα με κολπική μαρμαρυγή».

Πρόκειται για ένα πρόβλημα του οποίου η συχνότητα εμφάνισης αυξάνεται όσο αυξάνεται και η ηλικία. «Παρόλο που δεν υπάρχουν ακριβή επιδημιολογικά δεδομένα η συχνότητα της κολπικής μαρμαρυγής σε άτομα μέχρι την ηλικία των πενήντα ετών εκτιμάται ότι φτάνει περίπου στο 1% του γενικού πληθυσμού. Από κει και πέρα όσο περνούν οι δεκαετίες τόσο αυξάνεται η συχνότητά της και υπολογίζουμε ότι σε ανθρώπους άνω των 80 ετών παρατηρείται σε ποσοστό που υπερβαίνει το 10%»

Η κολπική μαρμαρυγή, εξήγησε ο κ. Ανδρικόπουλος, αυξάνει σημαντικά, (διπλασιάζει έως τετραπλασιάζει) την πιθανότητα κάποιου έναντι των συνομηλίκων του να πάθει αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Αυτό συμβαίνει γιατί εξαιτίας του γεγονότος ότι η καρδιά δεν δουλεύει με συγχρονισμένο τρόπο, μπορεί να δημιουργηθούν μέσα στις καρδιακές κοιλότητες, ιδιαίτερα στον αριστερό κόλπο της καρδιάς θρόμβοι αίματος που κάποια στιγμή μπορεί να αποσπαστούν από το τοίχωμα του αριστερού κόλπου, που είναι προσκολλημένοι και να μπουν στη γενική κυκλοφορία και να προκαλέσουν εμβολικό επεισόδιο στον εγκέφαλο, δηλαδή εγκεφαλικό επεισόδιο. Τα εγκεφαλικά επεισόδια λόγω της κολπικής μαρμαρυγής είναι ιδιαίτερα σοβαρά και καταλείπουν αναπηρία σε ποσοστό που φτάνει το 50%.

Βασικό στοιχείο στη θεραπευτική αντιμετώπιση της κολπικής μαρμαρυγής είναι ο έλεγχος της καρδιακής συχνότητας. Επιπλέον, η θεραπεία θα πρέπει να αποσκοπεί στο να μην έχουμε επανάληψη του επεισοδίου, με την προληπτική χορήγηση φαρμάκων. 
Τέλος, σε ανθρώπους με κολπική μαρμαρυγή μόνιμη ή υποτροπιάζουσα είναι πολύ σημαντικό να χορηγούνται αντιπηκτικά ώστε να προληφθεί ένα πιθανό εγκεφαλικό επεισόδιο.

Στοιχεία πρόσφατων επιδημιολογικών μελετών στη χώρα μας δείχνουν ότι παρά τη σημαντική πρόοδο των τελευταίων ετών, οπότε εισήλθαν σε χρήση τα νεότερα από του στόματος αντιπηκτικά, ένα μεγάλο μέρος των Ελλήνων ασθενών δεν λαμβάνει αντιπηκτική αγωγή ή λαμβάνει λάθος αγωγή. Πάντως τα ίδια δεδομένα δείχνουν ότι ο απόλυτος αριθμός των ασθενών υπό αντιπηκτική αγωγή έχει σχεδόν διπλασιαστεί τα τελευταία 5 χρόνια. Αν αναλογιστούμε το τεράστιο κοινωνικό και οικονομικό κόστος των 35.000 αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων που έχουμε στη χώρα μας είναι κατανοητή η σημασία της εφαρμογής των μηνυμάτων της σημερινής ημέρας για τη χώρα μας.

Αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο (Α.Ε.Ε.)

Το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο είναι ένα ακόμα δυσάρεστο και πολύ επικίνδυνο αποτέλεσμα της θρόμβωσης, η οποία θα μπορούσε να προληφθεί με τα κατάλληλα προληπτικά μέτρα και τη δόκιμη αντιθρομβωτική αγωγή όπου χρειάζεται.

Η πιο συνηθισμένη μορφή του είναι το ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο. Προκαλείται, όταν η ροή του αίματος σε ένα τμήμα του εγκεφάλου διακοπεί, εξαιτίας της απόφραξης ενός αγγείου από ένα θρόμβο αίματος. Στη χώρα μας συμβαίνουν κάθε χρόνο 30.000 νέα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια.

Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε και να ελέγχουμε τους προσωπικούς μας «παράγοντες κινδύνου»: αρτηριακή πίεση, σάκχαρο, χοληστερόλη, να κάνουμε τους απαραίτητους προληπτικούς ελέγχους, να αναφέρουμε άμεσα στον ιατρό μας τυχόν αύξηση καρδιακών παλμών ή καρδιακή αρρυθμία, να έχουμε σωστή διατροφή και να ασκούμαστε, να μειώσουμε στο ελάχιστο την ποσότητα αλκοόλ που καταναλώνουμε, να διακόψουμε το κάπνισμα και να αποφεύγουμε το παθητικό κάπνισμα, να παραμείνουμε σε ιατρική παρακολούθηση και να συμμορφωνόμαστε με τις ιατρικές οδηγίες, σε περίπτωση που έχει προηγηθεί εγκεφαλικό επεισόδιο

Τα σημαντικότερα προειδοποιητικά σημεία και συμπτώματα ενός Α.Ε.Ε μπορεί να είναι: μούδιασμα, αδυναμία στα χέρια ή στα πόδια, δυσκολία στην ομιλία και στο περπάτημα (αστάθεια βάδισης), ίλιγγος και ζάλη, Ελάττωση της όρασης ή διπλωπία, πονοκέφαλος και εμετός.