Ανδρική Υπογονιμότητα
Η υπογονιμότητα είναι η αδυναμία ενός σεξουαλικά ενεργού ζευγαριού να μείνει έγκυος η σύντροφος μετά από ένα χρόνο περίπου προσπάθειας.
Ο ανδρικός παράγοντας υπογονιμότητας συμβάλλει περίπου στο 45-50% των υπογόνιμων ζευγαριών.
Η ανδρική υπογονιμότητα μπορεί μερικές φορές να είναι ο μόνος λόγος μη τεκνοποίησης σε ένα ζευγάρι ή μπορεί να προστεθεί σε μια σειρά αιτιών που συνδέονται με την σύντροφο, πράγμα το οποίο δημιουργεί μεγάλη πολυπλοκότητα στο υπογόνιμο ζευγάρι και πολύ χρόνο και χρήμα στην διερεύνησή τους.
Είναι ζωτικής σημασίας οι άνδρες να ελέγχονται εξ αρχής για τη γονιμότητα μαζί με τις γυναίκες με την παρατήρηση πιθανής καθυστέρησης στην επιδιωκόμενη εγκυμοσύνη. Η αμηχανία που αισθάνεται ο άνδρας από την διαδικασία ελέγχου, συχνά δημιουργεί τεράστιο πρόβλημα, ενώ ο εξ αρχής έλεγχός του, μπορεί να γλυτώσει τη γυναίκα και το ζευγάρι από μια μακρά σειρά πολύπλοκων και δαπανηρών εξετάσεων, μα κύρια να μειώσει τον χρόνο διερεύνησης του προβλήματος και την όποια ψυχολογική επιβάρυνση επιφέρει.
Οι πιο συχνές αιτίες της ανδρικής υπογονιμότητας:
Πολλά διαφορετικά προβλήματα υγείας και παθολογικών καταστάσεων μπορούν να οδηγήσουν σε υπογονιμότητα. Στο 30-40% των περιπτώσεων, το πρόβλημα είναι στους όρχεις, τους αδένες που παράγουν το σπέρμα και την τεστοστερόνη (την κύρια ανδρική φυλετική ορμόνη). Η βλάβη στους όρχεις μπορεί να προέλθει από διάφορες λοιμώξεις (π.χ. παρωτίτιδα), θεραπείες για καρκίνο, όπως ακτινοβολία ή χημειοθεραπεία, τραυματισμούς ή χειρουργικές επεμβάσεις. Οποιαδήποτε βλάβη στους όρχεις, είτε πρωτοπαθής, ή επίκτητη, είναι ικανή να επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τη σπερματογένεση.
Θερμική βλάβη μπορεί να προκληθεί εάν ένας ή και οι δύο όρχεις παραμείνουν από τη γέννηση, εντός του σώματος, στο όσχεο (κρυψορχία). Κάποιοι άλλοι ασθενείς έχουν διευρυμένες και μεγάλες φλέβες γύρω από τους όρχεις ή απόφραξη φλεβών (κιρσοκήλη) Και στις δύο περιπτώσεις ,η αύξηση της θερμοκρασία στους όρχεις μπορεί να επηρεάσει την παραγωγή σπέρματος.
Ορισμένες κληρονομικές (γενετικές) ασθένειες μπορούν να προκαλέσουν χαμηλή ή και καθόλου παραγωγή σπερματοζωαρίων ή σπερματοζωάρια που δεν μπορούν να κινηθούν ή να γονιμοποιήσουν τα ωάρια της γυναίκας.
Στο 10-20% των περιπτώσεων, το πρόβλημα είναι κάποιο εμπόδιο στη διαδρομή του σπέρματος από τους όρχεις, μέσω του σπερματικού πόρου προς την ουρήθρα. Αυτό μπορεί να προκληθεί από ουλές εξαιτίας κάποιας λοίμωξης, από χειρουργικές επεμβάσεις ή κυστική ίνωση (γενετική νόσος).
Ορισμένες φορές, η υπογονιμότητα οφείλεται σε ανεπάρκεια ορμονών. Η ωχρινοτρόπος ορμόνη (LH) και η ωοθυλακιοτρόπος ορμόνη (FSH) προκαλούν στους όρχεις την παραγωγή τεστοστερόνης και σπερματοζωαρίων. Η υπόφυση, που βρίσκεται στον εγκέφαλο, συνθέτει αυτές τις ορμόνες. Οποιαδήποτε κατάσταση μειώνει τα επίπεδα των ορμονών LH και FSH, μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλή ή και καθόλου παραγωγή σπερματοζωαρίων και χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης στο αίμα.
Σε 30-40% των ανδρών με υπογονιμότητα, δεν μπορεί να βρεθεί αιτία. Αυτοί οι ασθενείς συνήθως έχουν μη φυσιολογικό σπερμοδιάγραμμα (για παράδειγμα σπερματοζωάρια που κινούνται αργά, έχουν υψηλό ποσοστό ανώμαλων μορφών ή χαμηλή συγκέντρωση). Άλλες καταστάσεις που μπορεί να μειώσουν την παραγωγή σπέρματος και τη γονιμότητα είναι διάφορες χρόνιες ασθένειες, κακή γενική υγεία, παχυσαρκία, ο σακχαρώδης διαβήτης, ορισμένα φάρμακα και άλλα.
Επίσης κάποια σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, λοιμώξεις του γεννητικού , όπως για παράδειγμα χλαμύδια και η γονόρροια μπορεί να είναι αίτια ανδρικής υπογονιμότητας. Σπανιότερα, ανιχνεύονται αντισπερματικά αντισώματα (ASA-Anti-Sperm Antibodies), τα οποία φαίνεται ότι ευθύνονται για το 12-13% των διαγνωσμένων περιπτώσεων υπογονιμότητας σε άνδρες. Παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη αυτοαντισωμάτων αποτελούν μεταξύ άλλων οι λοιμώξεις, το τραύμα, η ανοσοκαταστολή, η κιρσοκήλη και οι νεοπλασίες.
Διάφορα συστηματικά νοσήματα
Ποικίλα συχνά και σχετικά κοινά συστηματικά νοσήματα, επηρεάζουν σε κάποιο βαθμό τη γονιμοποιητική ικανότητα του άνδρα. Ο σακχαρώδης διαβήτης, το μεταβολικό σύνδρομο και η παχυσαρκία, τα ηπατολογικά προβλήματα, η νεφρική ανεπάρκεια και μια μεγάλη σειρά επιπλέον κλινικών προβλημάτων, πρέπει να αξιολογηθούν κατάλληλα ώστε να εκτιμηθεί η βαρύτητα της επίδρασής τους στη γονιμότητα.
Διάφορες λοιμώξεις-φλεγμονές-ανοσοβιολογικοί παράγοντες
Είναι κοινώς αποδεκτό σήμερα ότι οι λοιμώξεις από μικροοργανισμούς αποτελούν μία συνηθέστατη αιτία ενός μη φυσιολογικού σπερμοδιαγράμματος. Συνήθως δεν εκδηλώνονται συμπτώματα στον άνδρα, και με απλές συμβατικές εξετάσεις όπως μια απλή Γενική και Καλλιέργεια Ούρων δεν είναι επαρκείς στην διάγνωση της λοίμωξης Η σωστή καθοδήγηση προς τις εξειδικευμένες εξετάσεις ( καλλιέργεια σπέρματος – ουρηθρικού ) που απαιτούνται για την ανίχνευση των μικροβίων που αποδεδειγμένα επηρεάζουν τις παραμέτρους ενός σπερμοδιαγράμματος και η λήψη της κατάλληλης αγωγής, είναι ένα σημαντικό βήμα για την ανίχνευση του προβλήματος. Μια καλλιέργεια σπέρματος και ουρηθρικού στα διαπιστευμένα ιατρεία Iatrica μπορεί να φέρουν στην επιφάνεια την αιτία του προβλήματος.
Έλεγχος γονιμότητας
Το πρώτο πράγμα που χρειάζεται να κάνει όποιος επιθυμεί να ελεγχθεί είναι να επισκεφτεί ένα γιατρό, συνήθως έναν ουρολόγο. Το επόμενο βήμα μετά την κλινική εξέταση, πιθανότατα είναι μια ανάλυση σπέρματος ( σπερμοδιάγραμμα ) , που θα αναδείξει την ποιότητα και την ποσότητα των σπερματοζωαρίων στο σπέρμα . Το βιολογικό προϊόν (το σπέρμα) πρέπει να συλλέγεται αν όχι μέσα στον ίδιο χώρο που θα γίνει και η εξέτασης (ιατρείο, διαγνωστική μονάδα ) τουλάχιστον η τοποθεσία συλλογής του πρέπει να βρίσκεται σε άμεση γειτνίαση με το Μικροβιολογικό. Είναι σημαντικό να γνωρίζει ο εξεταζόμενος , ότι η ανάλυση αυτή πρέπει να διενεργείται το συντομότερο μετά τη λήψη και όχι αργότερο της μισής ώρας.
Δύο εξετάσεις σπέρματος εντός των φυσιολογικών ορίων , επιβεβαιώνουν ότι ο εξεταζόμενος δεν εμφανίζει προβλήματα γονιμότητας. Αν όμως κάτι στην εξέταση του σπερμοδιαγράμματος εμφανίζετε μη φυσιολογικό ο γιατρός ουρολόγος συνήθως συστήσει πρόσθετες εξετάσεις για να αναδείξει το πρόβλημα. Συμπερασματικά λοιπόν μπορούμε να πούμε ότι η αρχή διερεύνησης του προβλήματος είναι μια επίσκεψη στον Ουρολόγο. Μια εξέταση σπερμοδιαγράμματος σε ένα αξιόπιστο, διαπιστευμένο Μικροβιολογικό Διαγνωστικό Ιατρείο όπως αυτά του Δικτύου Iatrica, μπορεί να αναδείξει μια σειρά από σπερματικές διαταραχές που η επίλυσή τους θα επαναφέρει την ομαλότητα και την πολυπόθητη γονιμότητα στο ζευγάρι.
Από αυτές οι πιο συχνές είναι:
• Αζωοσπερμία: Απουσία σπερματοζωαρίων στο σπέρμα
• Ολιγοσπερμία: Χαμηλός αριθμός σπερματοζωαρίων
• Ασθενοσπερμία: Σπερματοζωάρια μειωμένης κινητικότητας. Η μειωμένη κινητικότητα του σπέρματος, επιφέρει ελάχιστες πιθανότητες στην γονιμοποίηση ενός ωαρίου
• Τερατοσπερμία: Διαταραχές της μορφολογίας των σπερματοζωαρίων.
Όταν θα έχει διαπιστωθεί κάποια διαταραχή σπέρματος, ο ουρολόγος θα προσπαθήσει να προσδιορίσει την αιτία, συνιστώντας εξετάσεις αίματος και ούρων και άλλες διαγνωστικές εξετάσεις.
Παλίνδρομη εκσπερμάτιση :Είναι μια παθολογική κατάσταση. Κατά την εκσπερμάτιση το σπέρμα προωθείται μέσα στην ουροδόχο κύστη αντί στο έξω στόμιο της ουρήθρας.
Οφείλεται σε μια δυσμορφία της ουρήθρας. Σε ένα υγιή άνδρα, η βαλβίδα ανάμεσα στην κύστη και την ουρήθρα κλείνει κατά την εκσπερμάτιση και η βαλβίδα ανάμεσα στους σπερματικούς πόρους και την ουρήθρα κλείνει κατά την ούρηση ώστε να αποφευχθεί η είσοδος ούρων στο σπέρμα και η είσοδος σπέρματος στην κύστη. Η παθολογία έγκειται στο ότι οι βαλβίδες δεν μπορούν να ρυθμίσουν τη ροή των ούρων και τη ροή του σπέρματος από την ουρήθρα. Για αυτό το λόγο είναι πιθανό να βρίσκουμε σπέρμα στα ούρα. Οι περισσότεροι άνδρες με παλίνδρομη εκσπερμάτιση αδυνατούν να δώσουν δείγμα σπέρματος με αυνανισμό. Η παλίνδρομη εκσπερμάτιση μπορεί να προκληθεί μετά από εγχείρηση στον προστάτη ή στην ουρήθρα, από διαβήτη και από ορισμένα φάρμακα για τη θεραπεία της υπέρτασης (υψηλή αρτηριακή πίεση),της υπερπλασίας του προστάτη.
Άλλοι παράγοντες που μπορεί να προκαλέσουν ανδρική υπογονιμότητα είναι:
• Η άσκηση σε ρυθμούς , ένταση και χρόνο υπερβολική. Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι η υπερβολική σωματική άσκηση μπορεί να προκαλέσει αυξημένη απελευθέρωση στεροειδών ορμονών ,που επηρεάζουν αρνητικά την ανδρική γονιμότητα
• Το Στρεσσ ,το αλκοόλ , το κάπνισμα
• H Παχυσαρκία
• Η χρήση ναρκωτικών ουσιών, όπως η μαριχουάνα και η κοκαΐνη
• Τα Στεροειδή
• Η έκθεση σε τοξίνες στην εργασία και στο οικογενειακό περιβάλλον
• Τα φυτοφάρμακα, ο μόλυβδος, ο υδράργυρος, τα βαρέα μέταλλά.
• Η Θερμότητα. Μια μη αξιολογήσιμη αιτία προβλήματος. Συχνά η υψηλή θερμοκρασία των όρχεων μπορεί να μειώσει την παραγωγή σπέρματος. Αύξηση της τοπικής θερμοκρασίας μπορεί να συμβεί όταν ένα άτομο φοράει εσώρουχα πάρα πολύ σφιχτά, αν κάνει ποδήλατο ή χρήση δίκυκλης μηχανής συχνά και για πολύ ώρα, η εναπόθεση του Laptop στα πόδια εργαζόμενοι σε αυτό συχνά και κάθε άλλη τοπική πηγή θερμότητας πάνω από τους 35 βαθμούς, είναι πιθανή αιτία προβλήματος.
ΑΝΔΡΙΚΗ ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ & ΒΑΣΙΚΟΣ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ
Αυτός περιλαμβάνει τον έλεγχο των ορμονών που είναι υπεύθυνες για την παραγωγή και ωρίμανση των σπερματοζωαρίων στους όρχεις . Κάθε διαταραχή στην παραγωγής τους μπορεί να οδηγήσει σε υπογονιμότητα.
Ωχρινοποιητική Ορμόνη (LH )
Είναι μια ορμόνη που εκκρίνεται από την υπόφυση και διεγείρει την παραγωγή τεστοστερόνης στους όρχεις, οπότε πολύ αυξημένα ή πολύ μειωμένα επίπεδα LH , μπορεί να προκαλέσουν υπογονιμότητα. Είναι λοιπόν σημαντικό να υπάρχει ισορροπία.
Ωοθυλακιοτρόπος Ορμόνη (FSH)
Είναι μια άλλη σημαντική ορμόνη. Ο πρωταρχικός της ρόλος είναι να διεγείρει την παραγωγής σπερματοζωαρίων στους όρχεις. Υψηλά επίπεδα FSH μπορεί να είναι ενδεικτικά χαμηλών επιπέδων τεστοστερόνης. Το γεγονός αυτό εμποδίζει την φυσιολογική παραγωγή και ωρίμανση των σπερματοζωαρίων και αποτελεί ένδειξη υπογονιμότητας. Ομοίως, η ύπαρξη χαμηλών επιπέδων της FSH ορμόνης, μπορεί να προκαλέσει μειωμένη παραγωγή σπερματοζωαρίων.
Τεστοστερόνη
Η κύρια λειτουργία της, είναι ο έλεγχος της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής διαδικασίας . Η τεστοστερόνη απελευθερώνεται από τους όρχεις και διεγείρει την παραγωγή σπερματοζωαρίων . Χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης μπορεί να οδηγήσουν σε μια κατάσταση που ονομάζεται υπογοναδισμός, και η οποία μπορεί να αντιμετωπιστεί με θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης. Η υπερβολική ποσότητα τεστοστερόνης από την άλλη μεριά, μπορεί να μετατραπεί σε οιστρογόνα (γυναικείες ορμόνες), γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε αλλαγές της διάθεσης, μείωση του όγκου των όρχεων και γυναικομαστία.
Κάποιες φορές το πρόβλημα είναι αρκετά σύνθετο, πολύπλοκο και η επίλυσή του χρονοβόρα. Τις περισσότερες φορές όμως είναι απλή και σχετικά εύκολη η επίλυση ενός προβλήματος που γρήγορα θα διαπιστωθεί ακολουθώντας απλά βήματα ιατρικής λογικής και δεοντολογίας . Μια από τις ανταγωνιστικές ποιοτικές διαφοροποιήσεις του δικτύου Iatrica, είναι η παρουσία όλων σχεδόν των εμπλεκόμενων ειδικοτήτων ( Ουρολόγοι, Βιοπαθολόγοι-Μικροβιολόγοι, Ακτινολόγοι ) στη διάγνωση ενός προβλήματος Ανδρικής Υπογονιμότητας.
Βιδάκης Γεώργιος
Ιατρός Βιοπαθολόγος - Πρόεδρος δικτύου iatrica